Лым ӹдӹр
Лым ӹдӹр
Истори
тӧрлӓтӓшЛым ӹдрӹн образжы руш халыкын овуцаштыжы пӓлемдӹмӹ агыл . Тӹдӹн велдӹк руш фольклорышты тӹдӹ лым гӹц ӹштӹмӹ ӹдӹр семӹнь пӓлӹмӹ ылеш, кыды лым гӹцок ӹлӹжӹн. Лым ӹдӹр гишӓн ямаквлӓм Афанасьев ӹшке пӓшӓжӹн «Поэтические воззрения славян на природу» (1867 и) кокшы томыштыжы тӹшлен. 1873 ин А. Н. Островский, Афанасьевӹн шанымашвлӓжӹ семӹнь, “Лым ӹдӹр” пьесым сирӓ. Пьесышты тӹдӹм Ӱштӹ Кугуза дон Шошымын ӹдӹрӹштӹ семӹнь анжыктымы, кыды кӓнгӹжшӹ Ярило Йымылан кымалмы овуца годым кола. Лым ӹдӹр цевер, ош лицӓӓн , соталгы ӱпӓн ылеш, ошикӓ-кловой выргемӹм чиэн. Пӹтӓриок, пьесы анжышывлӓлӓн шӱм семеш ылде. 1882 и Н.А. Римский-Корсаков пьесы семӹнь оперым шӹнден, кыды кого кӱкшӹцӹм нӓлӹн. Пакылажы Лым ӹдӹрӹн образжы тымдышывлӓн пӓшӓштӹ 19 – 20 курымвлӓ годым виӓнгӹн, кыдывлӓ сценарим тетявлӓлӓн У и айоэш йӓмдӹленӹт. Революци якте Лым ӹдӹр мадышвлӓм кожыш сӓкенӹт, ӹдӹрвлӓ Лым ӹдӹр выргемӹм чиэнӹт, ямак гӹц, Островскийын пьесыжы ӓль оперы гӹц нӓлмӹ лаштык гӹц изи сценкывлӓм шӹнденӹт. Ти веремӓн видӹшӹ рольышты Лым ӹдӹр ылде. Ӹшке кӹзӹтшӹ образшым Лым ӹдӹр Советский союзышты 1935 ин У и айом эртӓрӹмӹ официал разрешени паштек нӓлӹн. У и айом эртӓрӹмӹ гишӓн книгӓвлӓштӹ Лым ӹдӹр Ӱштӹ Кугуза доно иктӧр кеӓ, тӹдӹн ыныкажы дӓ тетявлӓ лошты кӹлӹм кычышы палшыкшы семӹнь анжыкталтеш. Ӱштӹ Кугуза дон Лым ӹдӹр пӹтӓриш гӓнӓ иквӓреш 1937 и тӹнгӓлтӹшӹн Москваштыш Союз пӧртӹштӹ У и айом эртӓрӹмӹ годым кайыныт. Пӹтӓриок Лым ӹдӹр советский картинвлӓштӹ шук ы годымжок изи ӹдӹр гань анжыкталтын, кого ӹдӹр семӹнь поздаракын веле лӓктӓш тӹнгӓлӹн. Война паштекшӹ веремӓ годым Лым ӹдӹр Ӱштӹ Кугуза сага цилӓ айовлӓш кашташ тӹнгӓлӹн. У и айоэш Лым ӹдӹрӹм театрал ВУЗын студентвлӓжӹ дӓ актрисывлӓ мадыныт. Сценкывлӓштӹ мадаш Лым ӹдӹр вӓреш соталгы ӱпӓн когорак ӹдӹрвлӓм, ӹдӹрӓмӓшвлӓм нӓлӹнӹт.