Мары литературын пытариш роман

Н.В. Игнатьевӹн «Вурс мардеж» мары литературыштыш пӹтӓриш роман.
Романышты Н.Игнатьев ӹшке ӹлӹмӓш корныштыжы лишӹ фактвлӓм кымдан кычылтеш.
Н.В.Игнатьевӹн ӹшкежӹ гишӓн ӹшкеок сирен кодымы тӹрӹс автобиографижӹ мӓ яктенӓ перегӓлт шоктыде гӹнят, ӹлӹмӓш корныжы гишӓн тӹдӹ 1936 ин октябрьын кырык мары писательвлӓн погынымашты тенге попен: «Мӹньӹн образованием ылде: мӹнь тӹнгӓлтӹш школым веле пӹтӓренӓм, но тау, ӹлӹмӓш ӹшке мӹньӹм тымден. Нужда луцкы иӓшӹмок мӹньӹм туан сола гӹц поктен колтен. Иӓт утла Казань мычкы, ӹшкӹлӓн яжорак вӓрӹм кӹчӓл, парвален каштынам. Пӹтӓрижӹ тыменяш пыраш шаненӓм ыльы — нимат ӹш лӓк. Школ вӓреш ти халан сек орлыкан ӧлвӓлвлӓшкӹжок попазенӓ, кышты сек незервлӓжок ӹленӹт, туреш лимӹ семӹнь веле кынам-тинӓм момы пӓшӓвлӓм ӹштӹл, вуем пукшенӓм.

Тенге гӹнят, кечеш 10 копекӓшӹм ровотаенӓм гӹнь, пелӹжӹмок книгӓ нӓлмӓшкӹ шӓвенӓм, нӹнӹм мӹнь толкучкышкы нӓлӹнӓм. Книгӓм лыддымы ик кечӓт ылде!.

Вара мӹнь шӹргӹ пӓшӓштӹ ровотаенӓм, баржывлӓштӹ, шалвлӓштӹ йогенӓм. Угарманышты, Самарышты ӹленӓм, Закавказьештӹ ылынам. Мӹлӓм 16-17 и ылмы годым мӹнь кӹзӹтшӹ Марыобластьым цилӓгеок вашт каштын сӓрненӓм манаш лиэш. Царевококшайскыштат лиӓш «цӓш» лин. Корныгешӹлӓ, монастырьвлӓшкӹ пыренӓм — Седмиозерский, Раифский пустыньыш, «Жен мироносиц» манмыш. Икӓнӓ Зеленый Дол лишнӹш ик солашты мӹнь кӹтӧзеш тӓрлӓлт пыраш шаненӓм ыльы. Но мӹньӹм ӹш нӓлеп: вӹлвӓл сӹнем утлаок мӹлӓм ӹнянӓш лидӹмӹм анжыктен! Теве кыцелӓ ӹлӹмӓш мӹньӹм тымден. Дӓ худан агыл тымден. Тӹдӹ мӹлӓм университет ылын. Теве техень «университетский» образовани доно, тидӹн вӹкӹ шукы книгӓм лыдмашым пиштӹмӹкӹ, йӹрӹм-йӹр ма лиӓлтмӹм вуй йӹр шаналтен, критик семӹнь терген дӓ литературный пӓшӓ гишӓн кычен цӓрӓш лидӹмӹлӓ шанымаш мӹлӓм кырык мары литературым ӹштӓш тӹнгӓлӓш силаэм пуэвӹ».
Н.Игнатьевӹн ти шамаквлӓжӹ тӹдӹн цилӓ творчествыжын дӓ «Вурс мардеж» романжынымат кыце шачмыштым ӹнянӹн пачын пуаш палшышы сыравач ганьок ылыт.

Паснаок тидӹ «Вурс мардеж» романын тӹнг геройжын — Ефимов Петрын ӹлӹмӓш корныштыжы шижӓлтеш, но Игнатьев кого фантазиӓн писатель ылын. Седӹндон «Вурс мардежым» тӹрӹсок автобиографический роман манаш ак ли. Автобиографический материалым писатель произведенин идейный задачыжылан икта-ма шот доно яралеш толмы годым веле ӹшке романышкыжы пырта, тӹнӓмок ти фактвлӓм романлан керӓл семӹнь вашталтылеш.

Шамак толшы, Игнатьевлӓн семняштӹ кым тетя ылын, Ефимов Петржӹн Павыл ӹзӓжӹ веле улы. Ефимовын ӓтяжӹ гӹнь, Игнатьевӹн ӓтяжӹ ганьок, ӓрӓкӓм йӱлдӓлӓш ярата. Изижӹ годшы ӓшеш кодшы яргата впечатленивлӓм автор романыш шукым пыртен: цепошка ӹштӹмӓшӹм, пӹтӓри Картук сола школышты, вара Шур монастырь школышты тыменьмӹжӹм моло. Йӓл мычкы Казаньышты, Горькиштӹ, Самарышты каштмывлӓжӹм романышты Н.Игнатьев обобщаэн, Ефимов Петрӹн Казань мычкы килт каштмыжы гач анжыктен. Ефимовын срлашты партийный пӓшӓм видӹмӹжӹм анжыкташат Н.Игнатьев, пӓлӹмӓн, ӹшкӹмӹн 1918 ин Астраханский губерньӹштӹ Ленино поселкыштыш коммунышты ровотайымы годшы ӹлӹмӓш фактвлӓм кычылтын. Ӹшкӹмжӹн шамжын коммунистический мировоззрени векӹ вашталт мимӹжӹм, Кого Октябрь революци велдӹк сӹнзӓжӹ пачылтмым автор романышты Ефимов Петрӹн образ гач анжыктен. Романышты чӹдӹ агыл вӓрӹм нӓлшӹ яратымаш велдӹк лиӓлтшӹ психологический конфликтӓт шукы шотышты автобиографический ылеш манын шанаш лиэш. Незер млоецӹн паян ӹдӹрӹм яратымашым автор кого драматический сем доно анжыкта гӹнят, соикток эпохын кого вашталтмаш жепӹн ӹлӹшӹ геройвлӓн жертвенничествышты лыдшын шӱмеш кодеш.

Мировой литературын произведенивлӓм чӹдӹм агыл лыдшы писатель цаклен: произведенивлӓштӹ иканьок сюжетный моментвлӓ чӹдӹ агыл лин кердӹт, но каждый писатель буквальный сходство гӹц каранг мыштышашлык ылеш. «Вурс мардежӹм» сирӹмӹжӹ годым Игнатьев, попашат уке, руш советский литературышты ылышы произведенийвлӓм шотыш нӓлӹн: сек пӹтӓриок М.Горькийӹн «Ӹрвезӹ годшы», «Йӓл мычкы», «Мӹньӹн университетвлӓэм» автобиографический трилогижӹм тӹшлен, ланзылен нӓлмӹжӹ шижӓлтеш.