Обскурантизм

Обскуранти́зм — тымдымаш, шӹнцӹмаш (нука) да прогресс ваштареш ылмаш.

Термин «обскурантизм» (латинла obscurans — «пӹцкемдӹшӹ») шанымаш йон ылеш, кыды тымдымаш, палӹмаш дон шӹнцӹмаш, культура дон индивидумын ирӹкан ылмжы вӹкӹ шӹдӹ доно анжа. Руш Элышты ти ынгылымашым XIX-шӹ курымын кычылташ тӹнгалмӹ. Обскурантизм шукы форман ылеш, шамаклан кырык мары йӹлмӹ дон культурым виангдӹмаштӹ у йонвлам кычылтмы ваштареш ылмашымат, обскурантизмӹн ик формешӹжӹ шотлаш лиэш. Историштӹ обскурантизм шӹренжок философи да религин догмывлажы доно кӹлдалтӹн. Религин догмывла ваштареш ылшывлам "иа" дон "мужанеш" шотленӹт, церкӹ нӹнӹ ваштареш шалген да инквизицивлам эртарен, тенге нӹнӹм йылатеныт, пуштыныт. Церкӹ шӹнцӹмаш ваштареш ылшывламат поктылын да казнен. Тенге историштӹ кымдан палӹмӹ эдемвла инквизици годым вуйыштым ямденӹт, нӹнӹ логӹц Пико делла Мирандолан, Джордано Брунон, Галилео Галилейӹн, Томас Вильсонын, Хуан де ла Крузын, Мигель Молиносын, Паоло Сарпинын, Жанна д'Аркын, Валгыды Терезин да Игнатий Лойолын лӹмвлаштӹм палдӹрташ лиэш. 1568-шӹ ин инквизици Голландин цила ӹлӹзӹжӹм йылаташ суен ылын да тидӹм ӹлӹмаш пырташ манын, 25 000 эдемым йылатен шоктенӹт.