Олык Ипай
Олык Ипай (лачокла лӹмжӹ Ипатий Степанович Степанов, 24 март 1912, Тойметсола, Морко кымдем -1937) — алык мары поэт.
| Олык Ипай | |
|---|---|
 | |
| Шочын | 1912 ин 24 мартын |
| Шочмо вер | |
| Колен | 1937 ин 11 ноябрьын (25 и) |
| Колымо вер | |
| Страна | |
| Тыршымаш алан | почеламутчо, кусарыше, прозаик, Драматург, журналист, сирӹзӹ |
Мары литературын ярагата шӹдӹржӹ, кыце пӹсӹн пӹлгомышты кайын колтен, тенгеок пӹсӹн тӹдӹ йӧрен. Ти поэт мары поэзим модернизируен, лыдышвлӓн формышты дон ритмикыштым ваштлатен, тӹдӹ сонетвлӓм, триолетвлӓм, октавывлӓм, терцинывлӓм сирен. Литературыштыш процессвлӓм тӹдӹ яжон пӓлен, кыце руш тенгеок вадывел авторвлӓн пӓшӓвлӓштӹмӓт лыдын. Модернист манын сирӹшӹм гӹнят, Олык Ипайын лыдышвлӓжӹ агитаци дӓ пропаганда шӱлӹшӓн ылыт, тидӹ гишӓн Рая Бартенсӓт ӹшке книгӓштӹжӹ пӓлдӹртӓ. Тӹ годымок, ти поэт мары халыкын историжӹмӓт келгӹн пӓлен дӓ ӹшке семӹньжӹ ынгылен, ”Пирӹ” дон ”Айдар” лӹмӓн кок поэмым сирен.
Олык Ипай ӹшке годшаш реаливлӓ гишӓн шӹренок сирен дӓ ”колхоз” тематика поэзиштӹжӹ кымда вӓрӹм йӓшнӓ, тӹ годымок ти тематика доно сирӹмӹ лыдышвлӓштӹжӹ критиквлӓ тӹдӹлӓн алтазыкымат и моныт. Шамаклан ик лыдыштыжы ныр гишӓн сирӹмӹжӹ годым, “шӹжӹ ныр охырын шалга” манын сирен. Тидӹм критиквлӓ муссируяш тӹнгӓлӹнӹт дӓ поэт йориок колхоз нырым охырым анжыкта манын, шӹдӹн сиренӹт. Техеньӹрӓкок эче вес фактым моаш лиэш. Вес лыдышыштыжы поэт халык мырым кычылт, ”кечӹ лӓктӹ шӧртньӹ гань, той гань лиӓт, валышат” сирен. Критиквлӓ тидӹм поэт совет кӹлӹм ваштылеш дӓ Кого Революцин шӧртньӹ цӹрежӹм той цӹрешкӹ вашталтен манын сиренӹт.
Тенге Олык Ипайым 10-шы августын 1937-шы ин кычен кеӓт. Авторын 8 тетрадьшым дӓ 126 ӹлӹштӓшӓн машинкы доно пецӓтлӹмӹ текстшӹм конфискуят. Рая Бартенс Олык Ипайын ”Мланде пеледеш” поэма гӹц лаштыкым, ”Шӹжӹ тӱс”, ”Тел”, ”И. Т. Трофимофлан”, ”Шӹжӹ кечӹн”, ”Ошвуйвеледӹшӹм тӹнь кӹрӹц…”, ”Мыры дон мырызы гишӓн” дӓ ”Поэт С. Г. Чавайнлан” лыдышвлӓжӹм сӓрен.
Мане, тӹ ивлӓ годшен 70 и утла эртен. Ти нӹл сирӹзӹн ӹлӹмӓш корныштым анжал, кӹзӹтшӹ сӹлнӹшая нырыштына пӓшӓлӹшӹвлӓ махань иктешлӹмӓшвлӓм ӹштен кердӹнӓ?
Седӹ, ти шотышты шукы йиш ядмаш дӓ анжалтыш лин кердеш, но мӹнь ӹшкежӹ гӹнь кок мӓгӓлӹм анзыкы лыкнем: вес эдем вӹкӹ мокшым йылатыде анжымашым дӓ туан сӹлнӹшаянам уэмдӓш, модернизируяш цацымашым.
Ӹнянӹмӹ шоэш, марынвлӓ изин-олен вес марынын иктӓ-махань кӱкшӹцӹшкӹ шомыжылан сусу лиӓш тымень шона, тӹдӹ иктӓ-кышкы шон гӹнь, тӹдӹн лӹвӓлнӹ кишӹ ковержым ял лӹвецӹнжӹ шыпшыл ана нӓл, шайыцын толын, тупышкыжы кӹзӹм ан шырал пу дӓ ӧрдӹштӹ лин, худа пи гань вӹкӹжӹ ана опты, анзылныжат, коктешлен, иронивлӓ доно ана попыл.
Шамак толшеш, мӹнь ӹшкежӹ журналист Айзенворт гань йӓл мам чиӓт дӓ мам качкыт, тидӹ паштек оролышы лимем ак шо. Эдемӹн техень качествыжы йӹрнӹктӓрӓ вӓк.
Тӹ годымок, Олык Ипай вӹкӹ ӹшке жепӹнжӹ ик семӹнь анжыделыт, тӹдӹм критикуенӹт гӹнят, тӹдӹн мары литературым уэмдӓш цацымыжы мӹлӓнем импонируя. Кӹзӹтшӹ жепӹн мары литературыштына шукырак модернист, шукырак сӓмӹрӹк лӹм лиэш ылгецӹ, кыце туан сӹлнӹшаяна ӹлӹж кеӓ ыльы!