Пазмань, Петер
Петер Пазмань (венгрла: Pázmány Péter; 1570, Орадя, Румыни — 1637, Братислава, Словаки) — кардинал, сирӹзӹ, философ, оратор.
| Пазмань, Петер | |
|---|---|
 | |
| Шочын | 1570 ин 4 октябрьын[1][2][3] |
| Шочмо вер | |
| Колен | 1637 ин 19 мартын[1][2][3] (66 и) |
| Колымо вер | |
| Страна | |
| Тыршымаш алан | католический священник, кусарыше, философ, преподаватель университета, сирӹзӹ, католический епископ |
| Автограф |
 |
 Медиафайлы на Викискладе | |
Барокко жепӹн прозам сирӹшӹвлӓ логӹц Эстергомын архиепископшы кардинал Петер Пазмань кымдан пӓлӹмӹ ылеш. Тӹдӹн карьерыжы йӹлгӹжшӹ ылын: 1587-шӹ ин тӹдӹ езуитӹш сӓрнӓлтеш, шӹжӹм 1616-шы ин тӹдӹм Эстергомын архиепископ дон кугижӓнӹшӹн канцлереш айырат дӓ 1629-шӹ ин тӹдӹ кардинал лиэш. Тӹдӹ 1593-97-шӹ ивлӓ лошты Римӹштӹ тыменьӹн дӓ бароккон негӹцвлӓжӹ гишӓн пӓлен нӓлӹн. Пазмань Габсбургвлӓн кудвичӹ докы лишӹл ылын дӓ тӹдӹлӓн служен гӹнят, туан халыкшын интересшӹ верц шанаш нигынамат мондыде. Седӹндонат Вена доно соредӓлмӓшвлӓӓт ылыныт. Шонгеммӹкӹжӹ тӹдӹ Трансильваништӹ герцог кымдем доно вуйлатен дӓ шукы университет, школ, типографи дӓ библиотека тӹдӹ годым пачмы линӹт.
Пазмань прозаик семӹнь теологи дон философи пӓшӓвлӓм сирен, венгрла у терминвлӓм шанен лыктын. Тӹдӹ авторитетӓн эдем ылын дӓ туан халыкым тымдымашты, у корнывлӓ доно анзыкыла кемӓштӹ тӹдӹн анжалтышвлӓжӹм кужы жеп шотыш нӓлмӹ.
Пазмань туан йӹлмӹжӹм яжон кычылт мыштен, риторикылан кого вниманим айырен, хытырен мыштымаш- тидӹ кунст, тӹдӹ манын. Тидӹм, шамаклан, тӹдӹн кужы конструкциӓн предложенивлӓжӹ анжыктат. (Нӹнӹ кужы ылыт гӹнят, нелӹвлӓ агылеп.) Барокко стиль доно сирӹмӹ текствлӓшкӹжӹ автор индивидуальне сӹнвлӓм пырта, Библиштӹш тематикӹм моло кычылтеш гӹньӹ, тӹштӹ тамахань драматика шижӓлтеш.
Пазманьын йӹлмӹжӹм протестант коллегывлӓн йӹлмӹштӹ доно тӓнгӓштӓрӓш гӹньӹ, кокшывлӓжӹ тӹдӹлӓн мадын колтат-тидӹм цаклаш лиэш. Тӹдӹн йӹлмӹжӹ халыкын йӹлмӹлӓ шакта, шукы цӹреӓн дӓ йонгатарак ылеш. Пазманьын кыды пӓшӓжӹм кӹзӹтӓт лыдыт, иктӹ нӹнӹ логӹц — «Христиан ыдылмы книгӓ» (Keresztyéni imádságos könyv, 1606).
Вес прозаиквлӓ
тӧрлӓтӓшXVII-шӹ курымын йымы ыдылмы литературым шӹренжок католик авторвлӓ сиренӹт. Нӹнӹ логӹц пӹтӓриш католик ыдылмашын Библим сӓрӹзӹ езуит шӱмбел Дьӧрдь Калдин (Káldi György, 1572—1634) лӹмжӹм пӓлдӹртӓш келеш. Сӓрӹмӹ пӓшӓ 1626-шы ин йӓмдӹ ылын. Тӹдӹ гӹц пасна Матьяш Хайналым (Mátyás Haynal, 1578—1644) мондаш ак кел, кыды «Исусын шӱмжӹ» (Jézus Szíve, 1629) лӹмӓн ыдылмы книгӓм сирен. Ти книгӓ серьезне темӹм тӹкӓлеш гӹнят, автор тӹшкӹ юморымат пыртен мыштен.
Католик авторвлӓ гӹц пасна, протестантвлӓӓт сиренӹт. Нӹнӹ логӹц Петер алвинци (Péter Alvinci, 1570—1634) гишӓн сирӓлтӓш лиэш. Ти автор Габсбургвлӓ махань преступленивлӓм, мам венгр халыклан худам ӹштенӹт, тӹдӹ гишӓн сирӓ дӓ протестуя.
Сирӹшӹвлӓ лошты англиштӹ шӹтӹшӹм пушы пуританизм верц ылшывлӓӓт ылыныт, сек активне нӹнӹ логӹц Трансильваништӹш пастор Пал Медиеши (Pál Medgyesi, 1605—1663), кыды сирӹмӹ стильжӹ доно Пазмани докы лишӹл ылеш. Пуританвлӓ Венгриш ӹшке семӹнь ыдылмашым веле агыл канденӹт, нӹнӹ ушемкымдем вӹкӓт ӹшке семӹньӹштӹ анженӹт, политикӹштӓт ӹшке статян шанымашвлӓштӹ ылын. Нӹнӹн сек тӹнг тергӹмӓшӹштӹ техень: туан халыкын культурылан кыце кердӹн кычыкым пумыла дӓ кӹдӓлӓш социальне классым шукемдӹмӹлӓ. Пуританвлӓ пиш шукым сиренӹт дӓ шукы книгӓм лыктыныт, тенге нӹнӹ XVIII-шӹ курымаш венгр литературым пайдаренӹт.
Барокко жепӹн проза гӹц пасна поэзимӓт сирӹмӹ дӓ сирӹшӹвлӓжӹ шӹренжок, эчеӓт католиквлӓ ылыныт. Тӹ жепӓш сек пӓлӹмӹ поэтеш Матьяш Ниеки Вӧрӧш (Nyéki Vörös Mátyás, 1575—1654) ылеш. ӹшке тымдышывлӓэшӹжӹ автор Балашшии дон Римайым шотла, но ӹшкӹмжӹн сирӹмӹ стильжӹ нӹнӹн гӹц когон айыртемӓлтеш, тӹдӹм когонжок мистика интересуя.
- ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم, платформа відкритих даних, платформа открытых данных, plateforme de données ouvertes, piattaforma di dati aperti, Opendata-Plattform, otevřená data platforma, åben-data-platform, տվյալների բաց շտեմարան, platforma za odprte podatke, plataforma de datos abierta, plataforma de dados aberta, платформа адкрытых даных, платформа на отворените данни, platforma otwartych danych, ашық деректер платформасы, ачык маалыматтарды платформа, açıq məlumat platforması, ochiq ma'lumotlar platforma, açık verilerin platformu, платформа отвореног података, platforma otvorenih podataka, platforma otvorenog podataka, platforma otvorených údajov, πλατφόρμα ανοικτών δεδομένων, platformu atklātā datu, platforma atvira duomenų, platvormi avatud andmete, avoimen datan foorumi, nyílt adatok platformja, პლატფორმა ღია მონაცემები, платформа за отворени податоци, нээлттэй мэдээллийн тавцан, platformă de date deschise, platformo de malferma datumoj, open data platform, плятформа адкрытых зьвестак, Усьтэм даннойёслэн платформазы, асыҡ мәғлүмәт платформаһы, açıq malümat platforması, açıq malümat platforması, ачык малюмат платформасы, öppen dataplattform, платформаи додаҳои боз, ачык кӧргӱзӱлердиҥ платформазы, гом бæрæггæнæнты платформæ — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 Péter Pázmány // Энциклопедия Брокгауз (нем.)
- ↑ 3,0 3,1 Péter Pázmány // Gran Enciclopèdia Catalana (кат.) — Grup Enciclopèdia, 1968.