Сету мӱлӓндӹ

Кÿвлä сетувлä ылыт?

Сетувлä цилäнжӹ 10 тӹжем нäрӹн ылыт дä Эстони дон Псков областьышты ӹлäт. Молнамжы гӹнь, 1940-шӹ ивлä якте нӹнӹ цымырын ӹленӹт, но Кокшы Тÿнымбал вырсы паштек территорриштӹм пайылымы паштек, мÿлäндӹштӹн ик лаштыкшым Российӹш нäлмӹ. Тидӹжӹ Псков областьыштыш кӹзӹтшӹ Печоры район ылеш. Тӹштӹ сетувлä тӹжем нäрӹн ылыт. Сетувлä эстон йӹлмӹн диалкетшӹ доно попат дä остатка жепӹн ӹнде литературымат сирäш тӹнгäлӹнӹт. Эстонвлä лютеранвлä ылыт гӹнь, сетувлä, кырык марынвлä ганьок, ортодоксвлä (православныйвлä) ылыт. Но Москва лӹвäлнӹшӹвлä агыл, а Константинопольлан подчиняйäлтӹт. (Ти халам лыдшы Стамбул лӹм доно пäлä). Эстоништӹ сетувлä Чудской йäр, эстонла Пеийпсийäрв, тӹрӹштӹ Выру хала йӹр ӹлäт. Кол кычымаш, ныр, сола кудыло, вольык урдымы пäшä- эконимӹштӹштӹ тӹнг вäрӹм йäшнäт. Кӹзӹт тӹштӹ туризм виäнгäш тӹнгäлӹн- сола пöртвлäм яжон ремонтируен, цилä комфортым тӹшкӹ пыртен, туриствлäлäн арендуят. Сетувлä экологически ире территори семӹнь, ӹшке вäрвлäштӹм рекламируят дä туриствлäм ÿжӹт. Дä седӹ, эчежӹ ӹшке самобытностьышты гишäн келесäш ак мондеп. Ти шотышты сетувлä, лачокат, кого фантазиäн ылыт, манаш лиэш. Сетувлä шытыр-мндырвлä ылыт дä седӹндонат, пäшäдӹмӹвлääт нӹнӹ лошты шукыжок агыл- тамахань бизнесӹмäт, тамахань фестивальвлäмäт шанен лыктыт. Дä келесäш келеш, фестивальвлääт нӹнӹлäн оксам кандышывлä ылыт. Оксам кандышывлä веле агыл, тенгеок халык сӹнӹм анжыктышывлä.

Сетувлäн сек яратымы дä сек кого айошты, фестивальышты ”Сету кугижäн кечӹжӹ”. Ти айо август тӹнгäлтӹшӹштӹ эртäрäлтеш дä хынавлäм махань-шон сäндäлӹквлä гӹц токыжы шыпшеш. Шӹренок ти фестивальышты марынвлäмäт ужаш лиэш. Пӹтäрижӹ тӹшкӹ Тарту университетӹштӹ тыменьшӹ студентвлä корным ташкенӹт, вара нӹнӹ гач эстафетӹм весӹвлäлäнäт пумы. Шамаклан, 1990-шы ивлäн Тарту университетӹштӹ тыменьшӹ Юлия Куприна гач Фаина Эшмäкован кäршӹзӹвлäжӹ доно фестивальын организаторвлäжӹ пäлӹмӹ линӹт. Тенге кырык мары кäрш мастарвлä и йӹдеок манаш лиэш, шÿмбел халык докы ӹшке мастарлыкыштым анжыкташ толыт. Остатка гäнä нӹнӹ имештӹ тӹштӹ ылыныт. Эх, кыце ӹдӹр-ӹрвезӹвлä кушталтен, мыралтен, шакталтен колтевӹ. Анжышывлä ӹвӹртен анжевӹ!

Сету кугижäн кечӹжӹ гишäн

Ти фестиваль кок кечӹ шыпшылтеш- когарнян тетявлäн айошты, кукшыгечӹн коговлäн дä сäмӹрӹквлäн. Айо цилä сетумок äвäлтä, манаш лиэш- иктäт öрдӹжеш анжен шалгаш ак код. Халык шÿм ваштшы ая дä айо яжорак эртӹжӹ манын, фантазируя. Фестивальын программым оргкомитет планируя, но ӹшке идейӹвлäштӹм цилäнок пуэн кердӹт, тидӹм телефон, сирмäш, электрон почта гач äль лача-лача хытырен ӹштäт. Тӹнг вäрӹм сäмӹрӹквлäлäн пумы, нӹнӹ ти айом эртäрӹмäштӹ пиш кого рольым мадыт, участниквлä, артиствлä, мырызывлä, артньыквлä семӹнь.

Цилä фестивальын ӹшке историжӹ улы. Сету кугижä кечӹн историжӹ кужыжат агыл, тидӹм 16 и перви сирäш тӹнгäлмӹ- тенгежӹ гӹнь, пӹтäриш айом 1990-шы ин эртäрӹмӹ. Пӹтäриш айо сетувлäлäн кого импульсым пуэн, шÿмешӹштӹ ӹнянӹмäшӹн тылжым пижӹктен дä ӹнде тидӹ луаткуд ишты сек яратымышкы сäрнäлтӹн. Фестиваль ик вäрӹштӹ веле ак эртäрäлт, тӹдӹ и йӹде вäржӹм вашталта. Халык ти айошкы шÿм ÿжмӹжӹ доно толеш, тиштӹ нимахань принудиловка уке дä седӹнонат, айошкы толын, шÿм ваштшы ая- кÿ кушта, кÿ мыра, кÿ частушкывлäм лыпша. Ти шотышты вуйта тамахань марафон кеä- кÿ шукырак мырен-куштен мышта! Дä седӹ, шукынжок халык выргем доно. Кырык марынвлä ганьок, сету ӹдӹр-вäтӹвлä ош савыцым ялштат дä мӹндӹрцӹн анжалатат, лач Кырык äль Кожла сирӹшток ылмыла чучын колта. Кушташат сетувлä кырык марынвлä семӹньрäк куштат- тыгыды ашкылвлä доно, иквäреш шалген äль йӹр сäрнен. Гармонь семеш. Кäнгӹжäт, кыды ӹдӹрäмäш вӹлнӹжӹ ош сукно гӹц кырык мары мӹжäрӹм äшӹндäрӹшктӹшӹ выргемӹм ужаш ли.

Пÿэргӹвлääт техеньӹрäкӹмок намалыштыт. Вуешӹштӹ шляпäм чиäт. Корнан миж материал гӹц ялаш дä кужы концан шим кем. Цилä итӹрä, цилä утюжен шӹндӹмӹ. Цилäнок сусу, пуры, соты анжалтышанвлä. Шӹдäнвлä ӹш каеп. Утла тӹр гач сусувлääт уке ылевӹ. Ма öрӹктäрӹш, ик йÿкшӹмäт ужаш ӹш ли. Шокшы ылят, шӹренжок минерал вӹдӹм äль лимонадым йÿшӹ эдемвлä веле каевӹ. Сырамат выжалевӹ, но тӹ киоск доно потемӹш пӹжäш гань погынен шагалшы ара ӹш кай. Шаналталдадоко! Фестиваль 10 час ирок тӹнгäлäлтеш дä 10 час вадеш пӹтä дä ик йÿкшӹмäт ужаш ӹш ли! Тидӹжӹ мäлäннä пример семӹнь лин ак керд вäл? Айо шӹргӹ тӹрӹштӹ кишӹ Микитамäе сола школын стадионышты эртӹш. Халык шангок ыльы- тӹжемвлä доно сäрнен дä ти халык лошты лач ик полицейский машинäм ужым. Корректный лиäш манын, полицейскийвлä машинäштӹштӹ веле шӹнзевэы, халык паштек тӹшлен, оролен ӹш кашеп. Тидäт мӹньӹм öрӹктäрӹш дä кым и перви Виловатышты Сäмӹрӹквлäн фестиваль äшӹшкӹ вазы. Тӹштӹ, векäт, ик хыналан ик милиционер вäрештӹн. Тӹнäм тӹштӹ Кырык марышты кымдан пäлӹмӹ кинорежиссер Анатолий Амельченком вäшлим, милиционервлäн шот тӹдӹмäт öрӹктäрӹш.

Айо флагым лÿктäлмӹ гӹц тӹнгäлäлтеш

Сетувлäн ӹшке халык флагышты улы. Тӹдӹн шачмыштыжы “Сету кугижä кечӹ” кого рольым мадын. Флаг, кыдым кырык марла “тистӹ” манына ти халыкын у символжы. Кӹзӹтшӹ форманым, ош нырышты якшар тӹрлецäн хӹрестӹм, Сетувлäн Халык Конгресс нӹл и перви пингӹдемден дä вара кычылташ тӹнгäлмӹ. А первижӹ эче кым йиш вариант ылын. Ирок, тистӹм лÿктäл, айом пачыт, вадеш лу цäшӹн тӹдӹм кедäрäт.

Сету кугижäн айо юмор шÿлӹшäн

Седӹ, мÿлäндӹ вӹлнӹ сетувлäн нимахань кугижäнӹшӹштäт, кугижäштäт уке, но тенге гӹнят нӹнӹ юмор шÿлӹш доно ти фестивальым шÿм ваштышты аят. Кок кечеш, кынам айо эртäрäлтеш, айо вäрӹшкӹ нäнгешӹ когогорнеш Кугижäнӹшӹн пӹсмäн оролывлäм шагалтат, кыдывлä хынавлäм иктä-махань сусу дä пӹсӹ шая доно вäшлит, пурештäт дä ядмаш моло улы гӹнь, кышты дä ма- ынгылдарат. Айо вäрӹшкӹ кемӹ годым махань-шон киосквлäм эртет, сек пӹтäришӹштӹ туан йӹлмӹ доно лыкмы книгäвлäм, газетвлäм, открыткывлäм, брошюрывлäм выжалат. Пиш когон символически- тенге сетувлä туан йӹлмӹ доно лыкмы продукци вес хäдӹрвлä гӹц шергäкäн ылмым пäлдӹртäт. Сетувлä туан йӹлмӹштӹ доно книгäвлäм, кайы, мелӹнок нäлӹт. Книгä äквлä кырык мары окса доно 400 тäнгä якте моло шот. Сетувлä чӹдӹн ылытат, седӹ шукы книгäжок ак лäк, ик иштӹ иктä 8-10 книгä веле. Кырык марынвлä сетувлä гӹц 5 пачаш шукынрак ылына, но мäмнäн 3-4 книгä лäктеш. Тене сек пӹсӹн выжалымы книгäэш тетявлäн ӹшке рисуйымы тетявлäлäн адресуйымы книгä лач шокшы калацлаок выжалалты.

Книгä киоск сагаок пäлӹмӹ сету поэтесса Ӱлле Кауксим цаклышым дä, седӹ, шокшын элтäлен, икӹжäк-иктӹнäм вäшлинä. Ӱлле куд и перви Кырык сирӹштӹ, Салымсола музейӹштӹ эртäрӹмӹ этнофутуризм семинарышты ылын дä Марий Эл гишäн пурын äшӹндäрä. Кыце тӹштӹ, тä донда этнофутуризм важвлäжӹм колтен манын ядылдальы. Мӹньжӹ Марий Элышты этнофутуризмӹн важвлäжӹ кошкаш тӹнгäлӹнӹт манын келесӹшӹмäт, тӹдӹ ойхырал колтыш. Этнофутуризм кӹзӹт Удмурти дон Мордовиштӹ пиш шотышты ылыт манын келесӹшӹм. Äнят мä доннаат угӹц ӹлӹж кеä, кышец пäлет? Сäмӹрӹк сирӹзӹвлäн, поэтвлäн, артньыквлäн интересӹштӹ веле токыжы лиштӹ. Ӹнянäш келеш. Ӹшкежӹ оптимист ыламат, ӹнянем.

Книгä киоск гӹц пакыла сетувлäн ӹлӹмӹ вäрвлäштӹ мам ӹштäт, тӹдӹм выжалевӹ: 20 кронаш (40 тäнгääш) момоца веньӹквлäм, пу гӹц ӹштӹмӹ махань-шон хäдӹрвлäм, сувенирвлäм, таравлäм, коптьымы соктавлäм, шашлыкым, иäн кремӹм (морожныйым) дä седӹ шокшы кечӹн халык йÿде ӹнжӹ ясланы манын, вäрӹштӹш “Вäрска” лӹмäн минерал вӹдӹм дä сырам.

Махань критери доно Кугижäм айырат?

Пӹтäриок Фестивальым эртäрӹмӹ комитетӹш кÿ кугижä лиäш шана, тӹдӹ ӹшке лӹмжӹм колта. Ти список пиш кужы лин кердеш. Комиссиштӹ эдемвлäн туан сету халыклан куатан пäшäм ӹштӹмӹштӹм анжат- шӹренжок тӹшкӹ культура эдемвлä, тымдышывлä, вäрӹштӹш политиквлä дä ӹнде, остатка жепӹн, фермервлä дон бизнесменвлääт ӹшке кандидатурыштым шӹкäлӹт. Сек мычаш туреш 3 кандидатурым кодат. Принципӹштӹжӹ, ти кым эдем лошты нимахань кого конкуренцижäт уке, кым сельсовет гӹц, шамаклан, ылытат, тӹшец толшы эдемвлä нӹнӹ верц юкыштым пуат. Седӹ, пӹтäри нӹнӹ ӹшкештӹ гишäн айон седӹрäжӹ (сценыжы) гӹц шайыштыт, куштымы-мырымы мастарлыкыштым анжыктат дä толшаш иэш халыклан мам пурым дä куатаным ӹштен кердӹт, ынгылдарат. Тидӹжӹ, кугижäм айырымашты тӹнг критери ылеш- туан халыклан пурым ӹштӹмäш, тӹдӹн культурыжым, традицижӹм, йӹлмӹжӹм виäнгдӹмäшкӹ энергим пиштӹмäш.

Вара программым виктäрӹшӹ, тене тӹдӹ сетувлäн пÿэргӹ хорым вуйлатышы ыльы, кугижäм айырымы жеп толын манын увертäрӹшäт, кандидатвлä кым кӹжгӹ тангата вӹкӹ кузен кевӹ дä мыраш-кушташ тӹнгäлевӹ. Кандидатвлä лошты кок ӹдӹрäмäш дä ик пÿэргӹ ыльы. Изин-олен халык кым лаштыкеш шäлäнӹш дä кым тангата докыла эдемвлä доно ӹштӹмӹ кым кужы пач шыпшылт вазы. Нӹнӹ ӹшке юкыштым кандидатыштылан пуэнӹт. Ти юквлäм ӹнянен пумы эдемвлä шотлен лäктевäт, 10 минутышток у кугижäн лӹмжӹм увертäревӹ. “Махань функциäн ти кугижä?” лыдшы манын ядын кердеш. Тӹдӹ политикӹштӹ рольым ак мад, но культура форумвлäштӹ дä мероприятивлäштӹ тӹдӹн мненижӹм колыштыт. Тидӹ веле агыл, тӹдӹн доно регионыштыш политиквлä согоньвлäм кычат дä кыце, махань корнывлä доно культурым, йӹлмӹм виäнгдӹмӹлä, кäнгäшäт. Тидӹжӹ, шанем, мäлäннä пишок керäл. Мä донна политиквлä культура эдемвлä доно кäнгäшäш воксеокат мондыделыт вäл?

У Кугижä лӹмеш парад

Седӹ, у кугижäм айырымы гӹнь, кугижäжӹм шотеш пиштӹшӹ халык парадымат эртäрӹшäшлык. Тенегок сетувлä донат. Парадышты маскан мыктешкӹ, тошты “Запорожецеш“ чäлен шӹндӹмӹ ракета, машинä ак кыдал, тӹдӹм мотоцикл шыпшеш, ышкалвлäм анжыктышы маскывлä, принцессывлä, ямак персонажвлä, кого кердäн сäрзӹвлä, кочеркäм, таварым, шеньӹкӹм, крäплям намалшы хресäньвлä, кого падым намалшы сыра шолтышывлä, поварвлä дä шукы молы комический сӹнäн эдемвлä! Сетувлäн семвлäэш анзыкыла ашкедӹт дä у кугижäштӹм мактат. Сусужы маняр йӹрвäш! Имни аравашты бургомистрвлä дон министрвлä кыдалыт... Халык музыкым шакта, мыра, кушта! А вадын корона семӹнь, VIP-персонывлäлäм кугижäн стöл докы ÿжмӹ. Ти корнывлäм сирӹшäт тӹштӹ ылын дä тотлын качкын-йÿн лäктӹн. Стöл вӹлнӹ махань-шон салатвлä, вäрӹштӹш ошы дä шим киндӹ, таравлä, якшар кол, ош кол, коптьымы сокта, ветчина, кагыльвлä дä молы тотлы качкыш ыльы. Йÿмäшӹм анжалаш гӹнь, ош дä якшар вино, ош äрäкä, сыра, минерал вӹд, соквлä ылевӹ. Дä седӹ, кугижäн стöл вӹлнӹ десертäт лишäшлык- тӹштӹжӹ кок йиш цевер торт дä махань-шон изи кексвлä ылевӹ.

Изи солан имдижӹм культура вашталтен кердеш

Микитамäе гӹц Обиницашкы, кыды сетувлäн культура центреш шотлалтеш, автобус доно коклы минут нäрӹ кыдалат. Жеп иктä лу час эртен. Рӹмäлгäш тӹнгäлӹн гӹнят эче сотынок каеш: ӹшкетӹн-ӹшкетӹн шӹнзен кешӹ хуторвлä, итӹрä нырвлä, итӹрä äнпичӹвлä, цилä пöрт сагаок сауна (момоца), цилä кудвичӹмок ирен тӹвӹлäен шӹндӹмӹ, пеледӹшвлäм шӹндне-шӹндӹмӹ. Ӹлӹ дä ӹлӹ техень пöртӹштӹ! Эстон пäшä мастар кидвлä ӹшке пöрт йӹр косирӹм дä тӹвӹлӹм яратат. Тидӹм ӹштäш манын, иктäт нӹнӹм ак поктыл, ӹшкеок тидӹм ӹштäт. Вет хоза ак ӹштӹ гӹнь, тӹнäм кÿ вäрешӹжӹ кудвичӹжӹм дä ӹлӹмӹ вäржӹм тӹвӹлäен кода? Мääт сäй, Кырык дä Кожла марынвлä тенгеок? Косир пöртвлäштӹ ӹлӹшӹ эстонвлä халашкат моло когонжок лäктӹн кемӹштӹ ак шо- халык воляшты, йонгата вäрӹштӹ ӹлäш тыменьӹн.

Вадеш мäмнäм, кок кырык марыным, мӹньӹм дä корны артелем Украинышты ӹлӹшӹ бизнесмен Миклай Палутовым Фестивальын организаторвлäжӹ, Аре дон Риека Хырнвлä Обиницан халык пöртӹшкӹ чäй йÿäш ÿжевӹ. Шукыштат агыл тӹшкок Казань гӹц йори сетувлäн фестивальым анжалаш толшы кок тадар вäтӹ толевӹ. Стöл лошты шӹнзӹмӹнä годым, тене мä Казаньышты “Сетувлäн культура кечӹвлäм” эртäрӹненä манын, келесевӹ. Техень шаяланжы öрдежäт шӹм тырхы. Тадарвлä дä сетувлä! 15 миллионан халык 10 тӹжемäн халыкын культурыжы доно интересуялтеш? Öрӹмäт, вара ӹшкежӹ шаналтышым. Сетувлäн культурым йӹрвäш, ти шотышты вес халыквлä лоштат шäрäш манын, маняр шукы специалистӹштӹ, маняр шукы культура менеджерӹштӹ улы? Дä сек тӹнгжӹ, техень виäн ансамбльвлä, кыдывлä ӹнде у семӹнь халык вӹкӹштӹ анжат. Сäмӹрӹквлäжӹ моло гӹнь рок дон джазым вäк шакталтен колтен кердӹт! Тидӹ, седӹ, вес халыквлä лоштат интересӹм лыктеш. Дä тидӹ гӹц пасна сету йӹлмӹ доно яжон виäнгäш тӹнгäлшӹ литература, кыдым акцептируят, кыдым вес йӹлмӹвлäшкӹ сäрäт дä ӹшкежäт нӹнӹ сäрӹмӹ пäшäвлäм ӹштäт. Сетувлäн толшашышты яжон тымден лыкмы, туан культурыштым келгӹн пäлӹшӹ, виäнгдäш цацышы дä вескид йӹлмӹвлä доно попен мыштышы сäмӹрӹквлäн кидӹштӹ.

Сетувлä ӹшке культурышкышты шукы инвестицим пиштäт, тидӹжӹ халык кÿшӹцӹнок тӹнгäлäлтеш: туан йӹлмӹ доно книгäвлäм, сету артньыквлäн пäшäвлäштӹм халык кымылын нäлеш, концертвлäшкӹ, театрышкы каштеш - тидӹм вет цилä инвестициэш шотлаш лиэш. Кугижäнӹшäт культурышкышты оксам ситäлӹк пиштä. А вара эче меценатвлä. Тевеш, Обиница солаштыш халык пöртӹм ик бизнесмен Сету Культура Фондлан нäлӹн пуэн. Тӹштӹ молнам совхозын пöртшӹ ылын, а кӹзӹт культура вацак, кышты музей дон кäнгӹж театр активно пäшäм ӹштäт. Ти пöртӹн кудвичӹштӹжӹ 600 вäрäн театр седӹрä. Пöкенвлäжӹ моло махань солидныйвлä! Толатат, шӹнзӹлдäлмет веле шон колта. Техень принцип доно Салымсолаштыш Никон Игнатьевӹн литерарура музйенä пäшäм ӹштä ылгецӹ, кыце ти сола ӹлӹж кенежӹ ылнежӹ.

Обиница солашток ик артньык дон поэтесса галлерейӹм пачыныт, тенге Обиницан сола имиджшäт яжо монгырышкыла вашталтын, тӹштӹ культурым шотеш пиштӹмäш кого шотышты. Тидӹжӹ туриствлäмäт тӹшкӹ шыпшеш - тенге вäрӹштӹш инфраструктура виäнгеш, солаштыш эдемвлäлäн öрдӹж гӹц оксам канда. Седӹ, иктäт миллионер тидӹн доно ак ли, но ӹлен-лäктäш сойток окса лиэш.

Цеверӹн Сету мÿлäндӹ, Сетумаа

Туриствлäлäн йори ӹштӹмӹ, цилä комфортан пöртӹштӹ амален лäкмӹкӹ, цевер йонгата ирок пеледӹшäн кудвичӹштӹ шокшы чäйӹм йÿлдäлмӹкӹ, Опель Кадет автошкы шӹнзӹн Выру халашкы кыдалына. Тӹшец корны мäмнäм университетäн Тартушкы выча. Тӹшкӹ тагачы Москва гӹц кок кырык мары ӹдӹр толшашлык ылыт. Мäмнäм у вäшлимäшвлä вычат, кыце Эстоништӹш марынвлä доно, тенгеок пуры эстон тäнгвлä доно. А кӹзӹт цеверӹн “Сету мÿлäндӹ!” манмы шоэш. Вес гäнä ужмешкӹ! Ӹнянӹмӹ шоэш, Эстонин ти цевер лыкшым анжал лäктäш, шукы кырык дä кожла марын толыт. Вет мам ит попы, шÿмбел халыкым яжоракын пäлäш манын, тӹдӹн докы хыналалашат келдäлмӹлä. А корны? 1 300 уштыш кӹзӹтшӹ жепӹн уштышвлä ма? Кок йыд поездеш äль автобусеш. Москваты Эстонин посольствышты визым нäлäт. Турист виза донат толаш лиэш. Мам ит попы, вес халыквлäн ӹлӹмӹштӹм, культурыштым ужын, мä ӹшкежäт ӹшке вӹкӹнä вес семӹньрäк анжалына. Дä тидӹ охыр шая агыл. Тидӹ лачокат! Кÿн сетувлä доно пäлӹмӹ лимӹжӹ шон, нӹнӹ докы кыце сäрнен толаш лиэш, пäлӹнежӹ гӹнь, информацим tsikmavaleri@hotmail.com гач пäлен нäлӹн кердӹдä. Дä корны паштек ик шанымаш шачы: äнят мäлäннä, кырык марынвлäлäнäт сетувлäн гань фестивальым шанен лыкташ. Тевеш, Мыры айом мä донна эртäрäтӹш. Пäледä кышец тӹдӹ толын? Седӹ, шÿмбел Эсоништӹ тӹдӹн важвлäжӹ. Тенгежӹ гӹнь, малын сетувлäн примерӹм нäлӹн, культура ӹлӹмäшӹшкӹнä у фестивальым пырташ агыл? Ти шотышты мӹньӹн кандидатуремäт улы. Пӹтäриш кырык марынвлäн кугижä Марий Элышты кымдан пäлӹмӹ поэт Николай Егоров лин кердеш ыльы. Но кугижäм айырымашты, демократи принцип лишäшлык дä тӹдӹм сетувлä семӹньок, вäрӹштӹ айырымыла. Лижӹ мäмнäн халыкнан у айожы!