Тот, Арпад: версивлӓ лоштышы айыртем

 

 

Арпад Тотын поэзижӹ "Ниугат" журналын поэзижӹ доно цаткыдын кӹлдäлтӹн. Сäрӹзӹ семӹнь тӹдӹ Пон (Пое), Уальдын (Вилде), Верленӹн (Жерлаине), Саменӹн (Самаин), Рилкен (Рилке), Шеллин (Схеллеы), Китсӹн (Кеатс) дä варарак Бодлерӹн (Бауделаире) лыдышвлäштӹм венгрлäнгден. Ти поэтвлäн эстетика анжалтышышты Тотлан пиш лишӹл ылыныт дä нӹнӹн сирӹмӹ стильӹштӹ венгр поэтлäн ӹшке корныжым моаш палшенӹт. Тӹ годымок нӹнӹлäн подражаен сирен, манаш ак ли. Арпад Тотын лыдышвлäштӹжӹ янгылен шӹцшӹ дä ойхан йук шакта, кыды пӹцкäтä гӹц йонгаташ лäкнежӹ. Тӹ годымок поэт изи детальвлäлäнäт, кӹтӹк выртвлäлäнäт ӹлӹмäшӹм пуа:

<poem>

 

Кыце ужына, поэт ӹшке лыдышыштыжы стӧлешньӹк гишäнäт вäк сирäлтäш ак монды. Урбанизируялтшы поэтвлäм ӹлӹмäшӹштӹ кычылтмы хäдӹрвлä интересуенӹт дä тидӹм ӹшке лыдышвлäштӹштӹ анжыктенӹт. Тотын поэзиштӹжӹ ик интересне монгыр улы- тӹдӹ хала ӹлӹмäшӹм анжыктымыжы годым, шӹренок антонимвлäм кычылтеш: ирокшы хала тӹдӹн лыдышвлäштӹжӹ лявӹрäн дä тӹтӹрäн ылеш, эдем кымылым валтышы пäшäш ашкедеш, но лач ти мäгäлӹн кечӹ анжаш тӹнгäлеш дä соты дон шокшым канда. Поэт шӹренок янгылымашым анжыктышы шамаквлäм кычылтеш дä, анешлä, чиäвлäм кычылт, ӹлӹмäшӹн сусу монгырвлäжӹ гишäн сирä. Махань-шон ассоциацивлä, вуртуоз семӹнь сирӹмӹ лыдышвлä ӹлӹмäшӹм яраташ ӱжӹт, но поэт сусу ӹлӹмäш гишäн веле агыл сирä. Поэт семӹнь гармониäн дä цäшäн ӹлӹмäшӹм лач кунстышты веле моашыжат лиэш. Тот эдемвлäм пиш ярата дä нӹнӹм шотеш пиштä, но нигынамат нӹнӹ лошты агыл, тӹдӹ эдемвлä гӹц со ӧрдӹжтӹрäк лиäш цаца. Поэт лӹмӹнок ӹрвезӹ эдемвлä гишäн шытырлана. Тидӹм, шамаклан, "Вуйым пиштӹшӹ ӹрвезӹм äшӹндäрӹмӹ элеги" (Елéгиа егы елесетт ифйú емлéкéре) дä "Уалалан элеги" (Елéгиа егы рекеттыебокорхоз) лыдышвлäштӹжӹ ужаш лиэш, кыдым Пӹтäриш Тӱнымбал вырсы жепӹн сирен. Ти лыдышвлä элеги маналтыт гӹнят, тӹштӹ патетика дон мактен сирӹмäшӹм ат мо.