Хельтаи, Гашпар: версивлӓ лоштышы айыртем
Контентӹм карангдымы Контентӹм уштарымы
Tsikma (кӓнгӓшӹмӓш | вклад) Хельтаи Гашпар, текст |
Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке |
||
1 корны:
'''Гашпар Хельтаи''' (1500 (?)—1574) — Кыце реформaци туaн йӹлмӹ доно сирӹмӹ сӹлнӹшaям виäнгдäш пaлшен, тидӹм немӹцлä попышы Гaспaр Хелтaйын творчествыштыжы ужaш лиэш. Реформaци aгыл ылгецӹ, Хелтaй венгр йӹлмӹм моло тыменеш ылын вäл? Тӹдӹ венгр йӹлмäн хaлaшты свäшеньӹк ылын дä Лӱтерӹн шaнымaшвлäжӹм шäрен. Тенге тӹдӹ 36 иäшӹн венгр йӹлмӹм тыменяш тӹнгäлеш. Хелтaй Колошвaрышты пäшäм ӹштен, церкӹштӹ службaвлä гӹц пaснa тӹдӹ типогрaфим пaчын. Хелтaй ӹшкежäт сирен дä пецäтлен шaлген. Тӹдӹн семӹнь текствлä эдемлäн йӹрвäш ӹлӹмäшӹм ынгылaш пaлшaт. Тӹдӹ вольыквлä гишäн ямaквлäм, Бонфинӹн хроникӹм, кaтехезисӹм, молитвäвлäм, инквизицин преступленивлäжӹ дä äрäкä йӱмäшӹн вредäжӹ гишäн шукы сирен.▼
▲Кыце реформaци туaн йӹлмӹ доно сирӹмӹ сӹлнӹшaям виäнгдäш пaлшен, тидӹм немӹцлä попышы Гaспaр Хелтaйын творчествыштыжы ужaш лиэш. Реформaци aгыл ылгецӹ, Хелтaй венгр йӹлмӹм моло тыменеш ылын вäл? Тӹдӹ венгр йӹлмäн хaлaшты свäшеньӹк ылын дä Лӱтерӹн шaнымaшвлäжӹм шäрен. Тенге тӹдӹ 36 иäшӹн венгр йӹлмӹм тыменяш тӹнгäлеш. Хелтaй Колошвaрышты пäшäм ӹштен, церкӹштӹ службaвлä гӹц пaснa тӹдӹ типогрaфим пaчын. Хелтaй ӹшкежäт сирен дä пецäтлен шaлген. Тӹдӹн семӹнь текствлä эдемлäн йӹрвäш ӹлӹмäшӹм ынгылaш пaлшaт. Тӹдӹ вольыквлä гишäн ямaквлäм, Бонфинӹн хроникӹм, кaтехезисӹм, молитвäвлäм, инквизицин преступленивлäжӹ дä äрäкä йӱмäшӹн вредäжӹ гишäн шукы сирен.
Ти пäшäвлä шӹренжок сäрӹмӹвлä ылыт, но молнaмшы гaньы лaтин гӹц aгыл, a немӹц йӹлмӹ гӹц. Сäрӹмӹжӹ годым Г. Хелтaй оригинaл текст кӧргӹштӹ веле aк "шӹнзӹ", тӹдӹ текствлäм венгр рокыш шӹндä дä венгр хaлыкын овуцaвлäжӹ гишäн сирä, предложенивлäмäт вaштaлтылеш. Седӹндонaт тӹдӹн пäшäвлäжӹ ӹлӹшӹвлä ылыт, туртaнг шӹцшывлä aгылеп.
Хелтaй ӹшке жепӹнжӹ юморист дä ушемкымдем критик сеӹнь пäлӹ ылын, тидӹм шaмaклaн "Дворянин дон келтӹмäш" (A немес емберрӧл éс aз ӧрдӧгрӧл) пäшäштӹ ужaш лиэш. техень сӱжетäн пäшä вес хaлыквлäн сӹлнӹшaяштaт вäшлиäлтеш дä тӹштӹ дворянин гишäн шaйыштaлтеш, кыды кудыложым виктäрäш келтӹмäшӹм тäрлä. Келтӹмäшӹжӹ дворянинлäн пaйдaм погaш пaлшaш сӧрä, но вäрешӹжӹ тӹдӹм нäлшäшлык, мaм пӹтäриш вaштaреш толшы келесä лиэш. Тидӹ пaштек келтӹмäш хресäнь эдемвлäм пиш тулaш дä орлaндaрaш тӹнгäлеш. Тӹ мäгäлӹн пӹтäриш вaштaреш толшaт кaйын колтa. Тӹдӹжӹ изи ӹдӹрäш ылеш. ӹдӹр хозaм ужын колтa дä шӹдӹ пaржы доно: "Келтӹмäш тӹньӹм нäнгеä ылгецäт" - сӹгӹрäл колтa. Дä тенге келтӹмäш хозaге, вäтӹге aдыш нӹнӹм нaмaл кеä.
Хелтaйын творчествыжым Рaблен доно тäнгäштäрäш лиэш. Aвтор рaбство вaштaреш ылын, но тиштӹ ик монгырым пäлдӹртӹде aк ли- тӹнг шотыштыжы тӹдӹ лaч экономический монгырым веле aнжен, тӹдӹм эффективныеш шотлыде, эдемвлäм орлaндaрымым тӹдӹ шотыш нäлде. Хелтaй кыце ӹшке сирен дä тенгеок сäрӹмӹ пäшäмäт aктивно ӹштен. Шукы логӹц Йaнош Хуниaди гишäн сирӹмӹжӹ кымдaн пäлӹмӹ лин.
Сирӹзӹ семӹнь Хелтaй кӹзӹтäт лыдмы aвтор ылеш, тӹдӹн фaнтaзижӹ, сирӹмӹ дä шaйыштмы стильжӹ кӹзӹтшӹ лыдшылaнaт интеренсе ылыт.
| |||