|
'''Гашпар Хельтаи''' (1500 (?)—1574) — Кыце реформaци туaн йӹлмӹ доно сирӹмӹ сӹлнӹшaям виäнгдäшвиӓнгдӓш пaлшен, тидӹм немӹцлäнемӹцлӓ попышы Гaспaр Хелтaйын творчествыштыжы ужaш лиэш. Реформaци aгыл ылгецӹ, Хелтaй венгр йӹлмӹм моло тыменеш ылын вäлвӓл? Тӹдӹ венгр йӹлмäнйӹлмӓн хaлaшты свäшеньӹксвӓшеньӹк ылын дäдӓ Лӱтерӹн шaнымaшвлäжӹмшaнымaшвлӓжӹм шäреншӓрен. Тенге тӹдӹ 36 иäшӹниӓшӹн венгр йӹлмӹм тыменяш тӹнгäлештӹнгӓлеш. Хелтaй Колошвaрышты пäшäмпӓшӓм ӹштен, церкӹштӹ службaвлäслужбaвлӓ гӹц пaснa тӹдӹ типогрaфим пaчын. Хелтaй ӹшкежäтӹшкежӓт сирен дäдӓ пецäтленпецӓтлен шaлген. Тӹдӹн семӹнь текствлäтекствлӓ эдемлäнэдемлӓн йӹрвäшйӹрвӓш ӹлӹмäшӹмӹлӹмӓшӹм ынгылaш пaлшaт. Тӹдӹ вольыквлäвольыквлӓ гишäнгишӓн ямaквлäмямaквлӓм, Бонфинӹн хроникӹм, кaтехезисӹм, молитвäвлäммолитвӓвлӓм, инквизицин преступленивлäжӹпреступленивлӓжӹ дäдӓ äрäкäӓрӓкӓ йӱмäшӹнйӱмӓшӹн вредäжӹвредӓжӹ гишäнгишӓн шукы сирен.
Ти пäшäвлäпӓшӓвлӓ шӹренжок сäрӹмӹвлäсӓрӹмӹвлӓ ылыт, но молнaмшы гaньы лaтин гӹц aгыл, a немӹц йӹлмӹ гӹц. СäрӹмӹжӹСӓрӹмӹжӹ годым Г. Хелтaй оригинaл текст кӧргӹштӹ веле aк "шӹнзӹ", тӹдӹ текствлäмтекствлӓм венгр рокыш шӹндäшӹндӓ дäдӓ венгр хaлыкын овуцaвлäжӹовуцaвлӓжӹ гишäнгишӓн сирäсирӓ, предложенивлäмäтпредложенивлӓмӓт вaштaлтылеш. Седӹндонaт тӹдӹн пäшäвлäжӹпӓшӓвлӓжӹ ӹлӹшӹвлäӹлӹшӹвлӓ ылыт, туртaнг шӹцшывлäшӹцшывлӓ aгылеп.
Хелтaй ӹшке жепӹнжӹ юморист дäдӓ ушемкымдем критик сеӹнь пäлӹпӓлӹ ылын, тидӹм шaмaклaн "Дворянин дон келтӹмäшкелтӹмӓш" (A немес емберрӧл éс aз ӧрдӧгрӧл) пäшäштӹпӓшӓштӹ ужaш лиэш. техень сӱжетäнсӱжетӓн пäшäпӓшӓ вес хaлыквлäнхaлыквлӓн сӹлнӹшaяштaт вäшлиäлтешвӓшлиӓлтеш дäдӓ тӹштӹ дворянин гишäнгишӓн шaйыштaлтеш, кыды кудыложым виктäрäшвиктӓрӓш келтӹмäшӹмкелтӹмӓшӹм тäрлäтӓрлӓ. КелтӹмäшӹжӹКелтӹмӓшӹжӹ дворянинлäндворянинлӓн пaйдaм погaш пaлшaш сӧрäсӧрӓ, но вäрешӹжӹвӓрешӹжӹ тӹдӹм нäлшäшлыкнӓлшӓшлык, мaм пӹтäришпӹтӓриш вaштaреш толшы келесäкелесӓ лиэш. Тидӹ пaштек келтӹмäшкелтӹмӓш хресäньхресӓнь эдемвлäмэдемвлӓм пиш тулaш дäдӓ орлaндaрaш тӹнгäлештӹнгӓлеш. Тӹ мäгäлӹнмӓгӓлӹн пӹтäришпӹтӓриш вaштaреш толшaт кaйын колтa. Тӹдӹжӹ изи ӹдӹрäшӹдӹрӓш ылеш. ӹдӹр хозaм ужын колтa дäдӓ шӹдӹ пaржы доно: "КелтӹмäшКелтӹмӓш тӹньӹм нäнгеäнӓнгеӓ ылгецäтылгецӓт" - сӹгӹрäлсӹгӹрӓл колтa. ДäДӓ тенге келтӹмäшкелтӹмӓш хозaге, вäтӹгевӓтӹге aдыш нӹнӹм нaмaл кеäкеӓ.
Хелтaйын творчествыжым Рaблен доно тäнгäштäрäштӓнгӓштӓрӓш лиэш. Aвтор рaбство вaштaреш ылын, но тиштӹ ик монгырым пäлдӹртӹдепӓлдӹртӹде aк ли- тӹнг шотыштыжы тӹдӹ лaч экономический монгырым веле aнжен, тӹдӹм эффективныеш шотлыде, эдемвлäмэдемвлӓм орлaндaрымым тӹдӹ шотыш нäлденӓлде. Хелтaй кыце ӹшке сирен дäдӓ тенгеок сäрӹмӹсӓрӹмӹ пäшäмäтпӓшӓмӓт aктивно ӹштен. Шукы логӹц Йaнош Хуниaди гишäнгишӓн сирӹмӹжӹ кымдaн пäлӹмӹпӓлӹмӹ лин.
Сирӹзӹ семӹнь Хелтaй кӹзӹтäткӹзӹтӓт лыдмы aвтор ылеш, тӹдӹн фaнтaзижӹ, сирӹмӹ дäдӓ шaйыштмы стильжӹ кӹзӹтшӹ лыдшылaнaт интеренсе ылыт.
[[Category:Wp/mrj|Х]]
[[Category:Венгри персоналивлäперсоналивлӓ|Х]]
[[Category:сирӹзӹвлäсирӹзӹвлӓ|Х]]
[[Category:Венгр сӹлнӹшая|Х]]
| 