Шурдӹнг: версивлӓ лоштышы айыртем

Руш историграфин документвлӓжӹ семынь Шурдӹнглӓн негыцым [[1523]]-шы ин пиштӹмӹ. Тӹ годымок, ти вӓрӹштӹ кырык марынвлӓн яжон, цаткыды пренявлӓ гӹц ӹштӹмӹ Цепель карман гишӓнӓт мары историквлӓ попат. Кӹзӹт якте Шурдӹнг лишнӹ тӹ карман годшаш лаксаквлам ужаш лиэш, кыдывлӓ [[Супротивный ключ]] изи ӓнгӹр доны ылыт. Ти вӓрӹштӹ первиш кырык марынвлӓ ӹшке йымывлӓштӹлӓн ыдылыныт дӓ цӧкленӹт. Цӧклӹмӓш овуца кӹзӹт яктеок перегӓлт кодын да тенге и йӹде кыдӹтидӹ кырык марынжы тышкӹ [[11-шӹ сентябрь]]ын йыдым ыдылаш каштыт. [[1520]]-шӹ ивлӓн Московин кугижӓжӹ [[Азан]] ваштареш кредӓлӹн дӓ ӹшке территорижӹм кымдаэмдӓш цацен. Тӹ ивлан ти кугижӓнӹшӹн ирвел пӹсмӓнжӹ Шур тӹр мыч кен. [[Кырык марынвл]]ӓнмарынвлӓ|Кырык [[Цепельмарынвлӓн]] карманым лыпшен шумыкы, стрелецвлӓ [[Шур|Шур]] тӹреш [[Васили III-шы]] князь лӹмеш руш карманым шӹндӓт дӓ тӹдӹлӓн Васильевым Новгород лӹмӹм пуат. Ынянӓш лиэш, Цепель карманым рушынвлӓ доно шӓлӓтӹмӓш эдем вӹрӹм йоктарыде эртӹде. Халык лошты ти лӹмӹм кӹтӹкемден, Васильсурск манаш тӹнгӓлӹнӹт. Ти кредӓлмӓшвлӓ гишӓн Руш историографиштӹ когонжок ак сирӓлт. Тӹ годымок, Шурдӹнг гишӓн сирӹмӓштӹ, ситӓлык изи самыньвлӓм моаш лиэш, шамаклан, пӹтӓрижӹ Ш. форпост семӹнь ылшы карман ылын, тидӹм пӓленӓ, но кыдыжы тӹдӹлӓн тӧрӧк хала статусым пуат. Шурдӹнг карман [[1-шӹ сентябрь]]ын [1523 ин йӓмдӹ лин дӓ тӹдӹн йӹржӹ кымда лаксак дӓ кӱан стенӓ ылын. Тидӹжӹ марынвлӓ карманым ӹнжӹштӹ атакуеп манын, ӹштӹмӹ ылын. [[Азан тадарвлӓ]] Шурдӹнглӓн тырын ӹлӓшӹжӹ когонжок ирӹкӹм пуделыт дӓ Азаным рушынвлӓн кырык марынвлӓн палшыкышты доно сӹнген нӓлмӹштӹ якте, ти карманым [[1536]]-шы да [[1539]]-шӹ ин кыравен лыктыныт. Азан [[1552]]-шы ин сӹнгӹмӹ лин дӓ тенге Шурдӹнг форпостын керӓл ылмыжым ямда. [[1779]]-шӹ ин Шурдӹнглӓн уезд хала статусым дӓ Василь лӹмӹм пумы. [[1781]]-шӹ ин [[16-шы августы]]н тӹдӹн гербшӹм яралеш лыктыт. Уезд хала семӹнь Ш. [[1927]]-шӹ и якте ылын. [[Кугижӓ]] жепӹн [[Ямангаш]] монгырыштыш Йыл тӹрӹштӹш кыдӹ-тидӹ кырык мары солажы ти уездӹш пырен. [[Йӱрнӹ|Йӱрнӹӓт]] ти уездӹштӹ ылын. Вара нӹнӹм [[Мары Эл Республик|Мары Эл]] Республикыш ушымы. [[1979]]-шӹ и якте эче Шурдӹнг хала сӹнӓн цаткыды когосола ылын, Шурын сиржӹ вӹдӹшкӹдӓ йыжнен валымыжы паштек, Шурдӹнгӹн ӱл, сек исторический районжы курымеш ямын, пӧртвлӓ пыдыргенӹт дӓ ти эксӹкӹштӹ кок эдем колен. Тидӹ паштек Ш. изиэмӓш дӓ цевер сӹнжӹм ямдаш тӹнгӓлӹн.