Юханнус айо: версивлӓ лоштышы айыртем

Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
Created page with 'Кыце финнвлä Юханнус айом аят Финнвлäн ӹлӹмäшӹштӹштӹ кок айо сек когоэш шотлалтыт, иктӹжӹ Шартя...'
(Айыртем уке)

21:40, 4 ноябрь 2009 гӹц верси

Кыце финнвлä Юханнус айом аят

Финнвлäн ӹлӹмäшӹштӹштӹ кок айо сек когоэш шотлалтыт, иктӹжӹ Шартял, кыдым 24 декабрьӹн аят дä весӹжӹ Юханнус, кырык марла тидӹм Иванкечӹ манаш лиэш, кыдым июнь тӹлзӹн кымшы äрня мычашын аят. Тене ти кечеш 20-шы июнь лин. Анжалаш гӹнь, кок айоге календарь доно кӹлдäлтӹнӹт – пӹтäришӹжӹ ин сек кӹтӹк, весӹжӹ ин сек кужы кечӹ доно. Первижӹ гӹнь Юханнусым лач 23-шӹ июньын айенӹт, но календарь семӹнь ти кечӹ пäшä кечӹнäт лин кердешäт, ти айом июньын кымшы äрнян кукшыгечӹшкӹ ваштенӹт.

Цилä айоок ӹшке овуцаан, ти шотышты, Юханнусынат ӹшке традицивлäжӹ улы. Тенгежӹ гӹнь кыце тидӹм аят? Айо кого тӹвӹлäйӹмäш гӹц тӹнгäлäлтеш: пöрт окнявлäм мышкыт, цилä кӹдежӹм тӹвӹлäйäт,пеледӹшвлä доно сӹлнештäрäт.

Финнвлäн марынвлäн гань кудвичӹвлäштӹ уке, солавлäштäт иктäт вольыкым ак урды, а качкаш цилä лач лапка гӹц веле нäлӹт. Цӹвӹвлäмäт, вäк, тоны ак урдеп. Седӹ техень ӹлӹмäшäт ылын, кынам солаштыш цилä пöрт, цилä хутор натуральный сола кудыло ӹлӹмäш доно ӹлен, но тидӹ цилä историэш кодын, кӹзӹтшӹ солашты ӹлӹшӹ финн халазы доно нима донат ак айыртемäлт.

Тенге, финнвлä, пöрт кöргӹштӹм итӹрäен, тӹвӹлäен пӹтäрäтäт, кудвичӹшкӹштӹ ванажт, мäжӹ гӹнь ти кудвичӹм садывичӹ манына ыльы, Тӹштӹ лач ыжар сирем, газон, веле кушкеш. Дä эчежӹ махань-шон пеледӹшвлä, тӹшкäвлä, лин кердӹт – олмавувлä.

Мäмнäн гань, финнвлäн äнвичӹштäт уке, цилä кавштавичӹ кушкышым нӹнӹ лапкашты нäлӹт. Кудвичӹштӹ тӹвӹлäн дä косирӹн кайжы манын, газонвлäм сален лыктыт, пеледӹшвлäм лапка гӹц нäлӹн толыт.

Тидӹ паштек стöл вӹлвäл гишäн шанаш тӹнгäлӹт. Стöл вӹлвäлӹн ”короныжы” свезä тури лишäшлык, тидӹм эче молода тури манына. Тидӹ уке гӹнь, Юханнус айо семняштӹ айо агыл. Свезä турим шолтат, тӹшкӹ укропым пиштäт дä шокшынек селедкы доно качкыт. А селедкыжы махань йиш вäл уке? Селедкы укроп соусышты, селедкы горчицы соусышты, ыжар лук доно дä молат.

Тенегжӹ финнвлä водкым когонжат ак йÿэп, но свезä тури дä селедкы доно тенге манмы “шнапсым” подылыт – традици семӹнь. Седӹ, стöл вӹлнӹ тури дон селедкы веле агыл, а махань-шон шукы йиш тотлы качкыш лишäшлык.

Мä, кырык марынвлä, кагыльвлäм когон яратенä гӹнь, финнвлä тидӹм шоэн веле качкыт. Тенгеок меленäвлäмäт. Сек тотлы сыкыреш нӹнӹ шим сыкырым шотлат дä тӹдӹ вӹлäн ÿм шӹрäл качкыт. Незер пöртӹштäт вäк иктäт сыкырым ÿ гӹц пасна ак кач.

Кырык сирӹштӹ пӹтäртӹш жепӹн айо стöл вӹлнӹ пиццым пиш модный качкышеш шотлат гӹнь, кыце Суомиштӹ, тенгеок Европышты тидӹм “сÿк качкышеш“ шотлат, седӹндоно кого айовлä дä шергäкäн хынавлäм хыналыктымы годым пиццам пукшашымашым намысеш шотлат.

Юханнус айо стöл вӹлнӹ кыце кол качкышвлä, тенгеок пай качкышвлä лишäшлык ылыт. Мä донышнаш ош колвлä дон карасвлäм финнвлä, тöрӹм келесäш гӹнь, “сÿк колеш“ шотлат, нӹнӹм акат кычеп вäк. Но вот судак дон алангы филем ÿэш ыжарен, мелӹнок качкыт. Саназалтен коштымы колымат ти сäндäлӹкӹштӹ ак качеп. Тидӹ гӹц пасна, пäленä, Суоми шукы йäрäн дä тангыжан сäндäлӹк дä тӹштӹ форель йыхан шукы йиш кол улы. Ти колвлäм марынвлä якшар кол манын классифицируенä.

Кол качкыш доно ош кукшы äрäкäм, а пай качкышвлä доно якшар äрäкäм йÿт. Финляндиштӹ ӹшке äрäкäвлäштӹ укеäт, цилä тидӹм вес сäндäлӹквлä гӹц кандат. Лапкашты ти äрäкäвлäжӹ сек шулдыжы 6 евро нäрӹ ылыт, а шергӹвлäжӹн äквлäн пӹсмäнӹштӹм келесäш нелӹ, но шукы финнжок 8-10 евроаш äрäвкäвлäм йÿт. Пингӹдӹ äрäкä, водка, ти сäндäлӹкӹштӹ 11 евро кытлаш, пел литӹржӹ.

Седӹ, Юханнус айо годым, сек шукыжым сырам йÿт, кыдын äкшӹ лапкашты евро гӹц изиш шукырак. Финнвлä санзалан качкышым ак качеп, санзал вӹр давленим кузыкта дä махань-шон йäнг ясывлäм шачыкта.

Качмы-йÿмӹ гӹц пасна Юханнусым айымы традицишкӹ тенгеок момоца пыра. Момоцам финнвлä сауна маныт. Шанымем доно момоца марынвлä дон финнвлäм ушышы элемент ылеш, но кыце пäленä, мä донна момоца нигынамат айо овуца доно ак кӹлдäлт. Келесäш келеш, мä донышна гань момоцавлäм Суомиштӹ шоэн веле ӹнде вäшлиäт, пиш шоэн техень момоцавлäм моат, кышкы вӹдӹм ведӹрä доно намалмыла. Но тӹ годымок, лач техень момоцавлäм аутентичныеш шотлат дä шотеш пиштäт. Тӹ годымок, урбанизуялтшы дä сäмӹрӹк финнвлäлäн техень момоцавлä утла примитивныйла кайыт.

Овуца семӹнь Юханнус доно сäндäлӹкӹн флагшым лÿктäлмäт кӹлдäлтеш. Ти церемоним когарнян 18.00 часын эртäрӹмӹлä дä тӹшкӹ айошкы толшы цилä халык погынышашлык. Флагым, кырык марынвлä тидӹм тистӹ манына, лÿктäлмӹ годым тӹдӹм кидӹштӹ кычымыла, тӹдӹн ик лыкшат рокым тӹкäлшäшлы агыл дä тистӹм мактымы мырым мырат.

Тистӹм лÿктäлмӹ паштек Юханнусын “короныжы” – тылотым пижӹктӹмäш дä тӹдӹ йӹр сусун жепӹм эртäрӹмäш. Тылоты äкрет годшы, христианский агыл религи доно кӹлдäлтӹн, тиды гишäн иктäт когонжат ак шаны, но факт семӹнь тиды тенге ылеш. Тылоты кӹзӹтшӹ финнлäн лач Юханнусын символжы веле. Ти айо годым, шукы вäреок махань-шон фестивальвлäм эртäрäт.

Полицин статистикӹжӹ семӹнь тене Юханнус айо жепӹн 12 финн ти соты тÿнымбал доно цеверлäсен: нӹлӹтӹн вӹдӹшкӹ вален кенӹт, нӹлӹтӹн автоавариштӹ колен, коктым кӹзӹ доно шырал пуштмы, иктӹ пожарышты йылен колен, иктӹ айо гӹц токыжы толшыла корнышты колен. Кого айовлä, седӹ, ӹшкӹлäнӹштӹ махань-шон цöкӹмäт тергäт.