Модернизм: версивлӓ лоштышы айыртем

[[FileФайл: Baudelaire crop.jpg|thumb|right|200px|Шарль Бодлер. Карж Этьенӹн картинжӹ]]

[[FileФайл:Netsurf17 - Paul Verlaine.png| thumb|right|200px|Поль Верлен]]

[[FileФайл:Rilke, 1900.jpg|thumb|right|180px|Райнер Мария Рильке, фото, 1900 и кытлан]]

[[FileФайл: Revolutionary Joyce Better Contrast.jpg|thumb|right|180px|Джеймс Джойс]]

'''Модернизм''' (фр.: ''modernisme'', лат.: ''modernus'' ”кӹзӹтшӹ жепӓш”) — XX-шы курымын тӹнгалтӹшӹн культура аренышкы толшы йогымаш. Ти жепӹм культурын историштӹжӹ (”измвлӓн”) жеп семӹнь пӓлӓт: [[импрессионизм|импрессионизм]], [[экспрессионизм|экспрессионизм]], [[дадаизм|дадаизм]], [[футуризм|футуризм]], [[сӱрреализм|сӱрреализм]] дӓ молат. М. ӹлянӓшӹжӹ, 1860-шы ивлӓнок ӹлянен, кынам француз поэт [[Шарль Бодлер]] (Charles Baudelaire, 1821-1867) ”Модерн ӹлӹмӓшӹн артньыкшы” (Le Peintre de la vie moderne) артикльжым сирен, кыды модерниствлӓн манифeстӹшкӹштӹ сӓрнӓлтӹн. Но кымдан шӓрлен кеӓш манын, М.-лӓн XX-шы курым тӹнгӓлтӹш дӓ ”измвлӓн” культуры нырышкы толмышты якте вычаш варештӹн.

[[FileФайл:Carjat Arthur Rimbaud 1872 n2.jpg|thumb|left|200px|Артӱр Рембо 1872 и кытлан]]

[[FileФайл: ErnestHemingway.jpg|thumb|left|180px|Эрнест Хемингуэй]]

Англла сирӹшӹ модернист-сирӹзвӹлӓ: [[Джеймс Джойс]] (James Joycey, 1882-1941, [[”Одиссей”]] романжы, 1922), [[Вирджиниа Вульф]] (Virginia Woolf, 1882-1941), [[Т. С. Элиот]] (T.C. Eliot, 1888-1965), [[Самуил Бӓкет]] (Samuel Beckett, 1906-1989), американвлӓ: ир поэт- модернист [[Волт Вайтман]] (Walt Whitman, 1819-1892), прозаиквлӓ - [[Ф, Скотт Фицджеральд]] (F. Scott Fitzgerald, 1896-1940), [[Уильям Фолкнер]] (William Faulkner,1897-1962), [[Эрнест Хемингуэй]] (Ernest Hemingway,1899-1961), [[Бернард Маламуд]] (Bernard Malamud, 1914-1986), [[Йосеф Хеллер]] (Joseph Heller, 1923) дӓ [[Пилип Рот]] (Philip Roth, 1933), поэт [[Валлас Стевенс]] (Wallace Stevens, 1879-1955), драматургвлӓ [[Теннесси Уильямс]](Tennesse Williams, 1914-1983) дон [[Эуген О Нэйль]] (1888-1953).

[[ImageФайл:Marie Under.jpg|thumb|left|180px|Мария Ундер]]

Модернизм тӱнымбал культуреш, лӹмӹнок сӹлнӹшаяэш пиш келгӹ кишавлӓм коден. Финн-угр литературывлӓм анжалаш гӹнь М. йӧнӹм эстон, финн дӓ венгр сӹлнӹшаявлӓштӹ эче 1920-шы ивлӓнок кычылташ тӹнгӓлмӹ. Эстон модерниствлӓ логӹц [[Мариа Ундер]]ӹм (Marie Under, 1883-1980), [[Хенрик Виснапуу]]м (Henrik Visnapuu, 1890-1951) [[Уку Маасинг]]ым (Uku Maasing, 1909-1985), [[Яан Каплински]]м (Jaan Kaplinski, ш. 1943), финнвлӓ логӹц шведлӓ сирӹшӹ поэтесса [[Эдит Сӧдергран]]ым (Edith Södergran, 1892-1923), [[Катри Вала]]м (Katri Vala, 1901-1944), [[Ууно Кайлас]]ым (Uuno Kailas,1901-1933 ) [[Пентти Саарикоски]]м (Pentti Saarikoski, 1937-1983), шведлӓ сирӹшӹ [[Клас Андерссон]]ым (Claes Andersson, ш. 1937), венгрвлӓ логӹц [[Адь Эндре]] (Ady Endre, 1877-1919) дон [[Аттила Йожеф]]ӹм (Attila József, 1905-1937) пӓлдӹртӹмӓн. Кӹзӹтшӹ гӹнь ти литературывлӓштӹ кыцe прозаиквлӓ, тенгеок поэтвлӓӓт лач М. йӧн доно веле сирӓт

Мары сӹлнӹшаяшты М. вӹкӹ кужы жеп тӹрӹн анженӹт, тенге гӹнят тӹдӹ туан литературыштына ӹлянен да виӓнгеш. Кырык мары сӹлнӹшаяшты модернизмӹн кишӓвлӓжӹм раскыдын поэзиштӹ, лӹмӹнок [[Ондрин Валька]]н (ш.1954), этнофутурист [[Валери Микоры]]н (ш.1960) дӓ [[Владислав Самойлов]]ын (ш.1963) лыдышвлӓштӹштӹ ужына. Прозаиквлӓ логӹц модернизм йӧн доно [[Петухов Витали]] (ш.1954) сирӓ. Алык мары поэзиштӹ сек яргата модернистеш [[Валентин Колумб]]ым (1937-1974) шотлат. Тӹдӹ гӹц пасна [[Иванова Альбертина]] (ш. 1954) дон [[Зоя Дудина]]н (ш. 1963) лыдышвлӓштӹ модернизм шулӹшӓн ылыт.

[[CategoryКатегори:Культурын историжӹ|М]]

[[CategoryКатегори:Сӹлнӹшая дон литература|М]]