Мары Эл Республик: версивлӓ лоштышы айыртем
Контентым кораҥдыме Контентым ешарыме
EmausBot (кӓнгӓшӹмӓш | вклад) м робот косметические изменения |
Amdf (кӓнгӓшӹмӓш | вклад) Тӧрлымашын возен ончыктымашыже уке |
||
34 корны:
}}
[[Файл:Mary El map-mari.png|thumb|320px|Мары Эл Республик]]
'''Мары Эл Республика''' ({{
Вуйхала
[[Вичӹ вел|Киров]], [[Угарман вел|Угарман]] областьвлӓ, [[Татарстан Республика|Татарстан]] дӓ Суасламары
== Историжӹ ==
* [[1920]] и, [[4 ноябрь]] [[Мары автономи вел|Марий автоном велӹм]] (МАО) ӹштӹмӹ
* [[1936]] и, [[5 декабрь]] [[Мары Автономи Совет Социализм Республика|Мары Автоном Совет Социализм Республикыш]] сӓртӹмӹ
* [[1990]] и, [[22 шыжа]] гӹц
* [[1992]] и, [[8 сорла]] гӹц
== Географи вӓрлӓнӹмӓш ==
Мары Эл [[Ирвел-Европыштыш тӧрвӓр|Ирвел-Европысо тӧрвӓрын]] ирвел монгырыштыжы, [[Йыл
Республикын когорак лаштыкшы Йылын шалахай сирӹштӹжӹ ылеш.
54 корны:
Республикин ирвел монгыржы [[Виче арка]] (кӱкшыц 275 м якте) тураште вӓрлӓнӓ. Тӹштӹ мӱлӓндӹ порволымо вершӧрын тӱрысшӧ ылыт, адакшым млӓндӱмбал ӓнгырвлӓ лопкыт дӓ корем доно шелышталтын. Нӹнӹн лошты [[Вичӹ]] вӹдкымдем ӓнгӹрвлӓ: [[Немда]], Лаж, Талман, Шӱкшан дӓ молы ӓнгӹрялвлӓ доно, адакшым Пувӱд, Вӱрзӹмвӹд, Шошма; Йыын шалахай монгыр гӹц йоген пырышы[[Элнет (ӓнгыр)|Элнет]] ӓнгырял, Шора, Йыр дӓ Ӱшӱт ӓнгӹрялвлӓ доно.
Йылын вургымла сирӹштӹжӹ 14 гӹц республикын лач ик районжы, Кырык мары район, вӓрлӓнӓ. Тӹдӹ [[Йылвел кӱкшӹ вӓр
Йылышты республикы кӧргӹштӹ [[Шывашар вӹдаралымвӓр|Шывашар]] дон [[Куйбышев вӹдаралымвӓр
== Административ шеледӹмаш ==
88 корны:
{| class="toccolours" style="margin: 0 2em 0 2em"
|-
| bgcolor="#C0C0C0" | '''5 тӱжем деч шукырак еҥан илем-влак'''
|-
|
146 корны:
* ''Тенгеок анжы:'' '''''[[Мары Эл ӹлемвлӓ]]'''''
Халык шот: 716,9 тӹж. эдем ([[2005]], [[2002]] ин 725,0 тӱж.). Чак ӹлымаш: 30,9 эдем/км² ([[2005]]), хала халык шот: 63,1 % ([[2005]]).
Йошкар-Олашты, Юлсер-Олашты, Йошкар-Ола сага вӓрланӹшӹ икманяр солашты дӓ республикын вадывелӹштӹжӹ рушвлӓ шукырак ылыт. Соласе вӓршӧрлаште
{| class="standard"
!Халык ||Халык шот 2002 ин, тӹж. ([http://www.perepis2002.ru/index.html?id=17 *])
|-
|[[Руш]]
| 345,5 (47,5
|-
|[[Марын]]
| 312,2 (42,9
|-
|[[Тадар]]
| 43,4 (6,0
|-
|[[Суасламарын]]
| 7,4 (1,0
|-
|[[Украин]]
188 корны:
Финн-угр полкошамыч ӓкрет годсек кызытсе касвел, йӱдвел дӓ покшел Российын ужаштыштыже вӓрлӓнен ылеве. Марий Эл вӓрлӓныме вӓрыштыже шуко ӓкрет годсо арвервлак кодыныт, кудо икымше тӱжемийлашке мӓмннӓ курымашлык (Кристос шочмо) деч ончыч пурат. Шке лодкален возымо тиштым йомдарымылан да суас акрет годсо кагазвлак [[Озаҥ кучымаш]] жапыште пытарымылан кӧра шукырак увервлак покшел Юлышто руш курымсерышвлак дене кылдалтын.
Марийшамычым эн ондак VI курымышто лишне гот калыкын эртымгорнызо Иордан Merens семын палемден. Вара X курымышто казар курымсерышче марийшамычым Ц-р-мис семын палемден. Тыге рушвлак нунын дек ончыл (касвел) марийшамычым (мӓрӹ) «меря», шеҥгел (эрвел) марийшамычым (марий) «черемис» лӱмден тӱҥалыныт. Тыгак суасшамыч марийкалыкым «сярмысь» але «чирмеш» лӱмденыт. Тиде жапыште марийвлак пошкудо [[Йыл Суас Кугижаныш]] (Волжская Булгария) дене,
IX курым гыч марий калык эрвелыш кайыше [[Кийып Руш
Кристиан тынеш
[[1872]] ийыште Озаҥ халаште туныктышо семинарий почылтеш, кушто Йыл кундемысе чыла калыкым, тидын шотышто марий калыкымат, туныкташ шонен пыштыме ыле. Тиде марий калыкын илышыштыже кугу ошкылым ончыко ышташ полшен. Марий школвлак почылтыт, марий кнагавлак савыкталтыт, тидын шотышто тунемме кнагавлакат. 1917 ийысе [[Пургыж революций]] кугыжан кучемым сӱмырен. Ынде марий калыкланат моло ден тӧр кертыжан (равноправный) лияш, шке вийым чумырен, эрыкыш, волгыдо илышыш лекташ корно почылтын. 1917 ий
== Экономик вияҥмаш ==
=== Интраструктур ===
Республикыште вес республик ушен шогышо 1 аэропорт уло. Тидын деч посна кӱртньыгорно вокзал, кок аптовокзал улыт, 14 кӱртньыгорно станций, 51 корнызо аптостанций, пурла Йыл сирыштӹ Цӹкмӓ халаште эҥерпорт, 4 верысе порт да баржавлакым ястараш тӱрлӧ ӱзгарлык.
Пуш-карап коштымаш [[Йыл
=== Йӧнозанлык ===
Тӱҥ йӧнозанлык укшвлак
Эн кугу ыштыквервлак:
Тӱҥ йӧнозанлык рӱдер-влак
=== Кылвервлӓ ===
|