Сету мӱлӓндӹ: версивлӓ лоштышы айыртем
Контентӹм карангдымы Контентӹм уштарымы
ArthurBot (кӓнгӓшӹмӓш | вклад) м роботтемен: it:Setos |
Amdf (кӓнгӓшӹмӓш | вклад) Тӧрлӓтӹмӓшӹн резюмежӹ уке |
||
6 корны:
= Кӱвлӓ сетувлӓ ылыт? =
Сетувлӓ цилӓнжӹ 10 тӹжем нӓрӹн ылыт дӓ [[Эстони]] дон Псков областьышты ӹлӓт. Молнамжы гӹнь, 1940-шӹ ивлӓ якте нӹнӹ цымырын ӹленӹт, но Кокшы Тӱнымбал вырсы паштек территорриштӹм пайылымы паштек, мӱлӓндӹштӹн ик лаштыкшым Российӹш нӓлмӹ. Тидӹжӹ Псков областьыштыш кӹзӹтшӹ Печоры район ылеш. Тӹштӹ сетувлӓ тӹжем нӓрӹн ылыт. Сетувлӓ эстон йӹлмӹн диалкетшӹ доно попат дӓ остатка жепӹн ӹнде литературымат сирӓш тӹнгӓлӹнӹт. Эстонвлӓ лютеранвлӓ ылыт гӹнь, сетувлӓ, кырык марынвлӓ ганьок, ортодоксвлӓ (православныйвлӓ) ылыт. Но Москва лӹвӓлнӹшӹвлӓ агыл, а Константинопольлан подчиняйӓлтӹт. (Ти халам лыдшы Стамбул лӹм доно пӓлӓ). Эстоништӹ сетувлӓ Чудской йӓр, эстонла Пеийпсийӓрв, тӹрӹштӹ Выру хала йӹр ӹлӓт. Кол кычымаш, ныр, сола кудыло, вольык урдымы пӓшӓ- эконимӹштӹштӹ тӹнг вӓрӹм йӓшнӓт. Кӹзӹт тӹштӹ туризм виӓнгӓш тӹнгӓлӹн- сола пӧртвлӓм яжон ремонтируен, цилӓ комфортым тӹшкӹ пыртен, туриствлӓлӓн арендуят. Сетувлӓ экологически ире территори семӹнь, ӹшке вӓрвлӓштӹм рекламируят дӓ туриствлӓм ӱжӹт. Дӓ седӹ, эчежӹ ӹшке самобытностьышты гишӓн келесӓш ак мондеп. Ти шотышты сетувлӓ, лачокат, кого фантазиӓн ылыт, манаш лиэш. Сетувлӓ шытыр-мндырвлӓ ылыт дӓ седӹндонат, пӓшӓдӹмӹвлӓӓт нӹнӹ лошты шукыжок агыл- тамахань бизнесӹмӓт, тамахань фестивальвлӓмӓт шанен лыктыт. Дӓ келесӓш келеш, фестивальвлӓӓт нӹнӹлӓн оксам кандышывлӓ ылыт. Оксам кандышывлӓ веле агыл, тенгеок халык сӹнӹм анжыктышывлӓ.
Сетувлӓн сек яратымы дӓ сек кого айошты, фестивальышты
= Сету кугижӓн кечӹжӹ гишӓн =
Ти фестиваль кок кечӹ шыпшылтеш- когарнян тетявлӓн айошты, кукшыгечӹн коговлӓн дӓ сӓмӹрӹквлӓн. Айо цилӓ сетумок ӓвӓлтӓ, манаш лиэш- иктӓт ӧрдӹжеш анжен шалгаш ак код. Халык шӱм ваштшы ая дӓ айо яжорак эртӹжӹ манын, фантазируя. Фестивальын программым оргкомитет планируя, но ӹшке идейӹвлӓштӹм цилӓнок пуэн кердӹт, тидӹм телефон, сирмӓш, электрон почта гач ӓль лача-лача хытырен ӹштӓт. Тӹнг вӓрӹм сӓмӹрӹквлӓлӓн пумы, нӹнӹ ти айом эртӓрӹмӓштӹ пиш кого рольым мадыт, участниквлӓ, артиствлӓ, мырызывлӓ, артньыквлӓ семӹнь.
Цилӓ фестивальын ӹшке историжӹ улы. Сету кугижӓ кечӹн историжӹ кужыжат агыл, тидӹм 16 и перви сирӓш тӹнгӓлмӹ- тенгежӹ гӹнь, пӹтӓриш айом 1990-шы ин эртӓрӹмӹ. Пӹтӓриш айо сетувлӓлӓн кого импульсым пуэн, шӱмешӹштӹ ӹнянӹмӓшӹн тылжым пижӹктен дӓ ӹнде тидӹ луаткуд ишты сек яратымышкы сӓрнӓлтӹн. Фестиваль ик вӓрӹштӹ веле ак эртӓрӓлт, тӹдӹ и йӹде вӓржӹм вашталта. Халык ти айошкы шӱм ӱжмӹжӹ доно толеш, тиштӹ нимахань принудиловка уке дӓ седӹнонат, айошкы толын, шӱм ваштшы ая- кӱ кушта, кӱ мыра, кӱ частушкывлӓм лыпша. Ти шотышты вуйта тамахань марафон кеӓ- кӱ шукырак мырен-куштен мышта! Дӓ седӹ, шукынжок халык выргем доно. Кырык марынвлӓ ганьок, сету ӹдӹр-вӓтӹвлӓ ош савыцым ялштат дӓ мӹндӹрцӹн анжалатат, лач Кырык ӓль Кожла сирӹшток ылмыла чучын колта. Кушташат сетувлӓ кырык марынвлӓ семӹньрӓк куштат- тыгыды ашкылвлӓ доно, иквӓреш шалген ӓль йӹр сӓрнен. Гармонь семеш. Кӓнгӹжӓт, кыды ӹдӹрӓмӓш вӹлнӹжӹ ош сукно гӹц кырык мары мӹжӓрӹм ӓшӹндӓрӹшктӹшӹ выргемӹм ужаш ли.
Пӱэргӹвлӓӓт техеньӹрӓкӹмок намалыштыт. Вуешӹштӹ шляпӓм чиӓт. Корнан миж материал гӹц ялаш дӓ кужы концан шим кем. Цилӓ итӹрӓ, цилӓ утюжен шӹндӹмӹ. Цилӓнок сусу, пуры, соты анжалтышанвлӓ. Шӹдӓнвлӓ ӹш каеп. Утла тӹр гач сусувлӓӓт уке ылевӹ. Ма ӧрӹктӓрӹш, ик йӱкшӹмӓт ужаш ӹш ли. Шокшы ылят, шӹренжок минерал вӹдӹм ӓль лимонадым йӱшӹ эдемвлӓ веле каевӹ. Сырамат выжалевӹ, но тӹ киоск доно потемӹш пӹжӓш гань погынен шагалшы ара ӹш кай. Шаналталдадоко! Фестиваль 10 час ирок тӹнгӓлӓлтеш дӓ 10 час вадеш пӹтӓ дӓ ик йӱкшӹмӓт ужаш ӹш ли! Тидӹжӹ мӓлӓннӓ пример семӹнь лин ак керд вӓл? Айо шӹргӹ тӹрӹштӹ кишӹ Микитамӓе сола школын стадионышты эртӹш. Халык шангок ыльы- тӹжемвлӓ доно сӓрнен дӓ ти халык лошты лач ик полицейский машинӓм ужым. Корректный лиӓш манын, полицейскийвлӓ машинӓштӹштӹ веле шӹнзевэы, халык паштек тӹшлен, оролен ӹш кашеп. Тидӓт мӹньӹм ӧрӹктӓрӹш дӓ кым и перви Виловатышты Сӓмӹрӹквлӓн фестиваль ӓшӹшкӹ вазы. Тӹштӹ, векӓт, ик хыналан ик милиционер вӓрештӹн. Тӹнӓм тӹштӹ Кырык марышты кымдан пӓлӹмӹ кинорежиссер Анатолий Амельченком вӓшлим, милиционервлӓн шот тӹдӹмӓт ӧрӹктӓрӹш.
= Айо флагм лӱктӓлмӹ гӹц тӹнгӓлӓлтеш =
Сетувлӓн ӹшке халык флагышты улы. Тӹдӹн шачмыштыжы
= Сету кугижӓн айо юмор шӱлӹшӓн =
Седӹ, мӱлӓндӹ вӹлнӹ сетувлӓн нимахань кугижӓнӹшӹштӓт, кугижӓштӓт уке, но тенге гӹнят нӹнӹ юмор шӱлӹш доно ти фестивальым шӱм ваштышты аят. Кок кечеш, кынам айо эртӓрӓлтеш, айо вӓрӹшкӹ нӓнгешӹ когогорнеш Кугижӓнӹшӹн пӹсмӓн оролывлӓм шагалтат, кыдывлӓ хынавлӓм иктӓ-махань сусу дӓ пӹсӹ шая доно вӓшлит, пурештӓт дӓ ядмаш моло улы гӹнь, кышты дӓ ма- ынгылдарат. Айо вӓрӹшкӹ кемӹ годым махань-шон киосквлӓм эртет, сек пӹтӓришӹштӹ туан йӹлмӹ доно лыкмы книгӓвлӓм, газетвлӓм, открыткывлӓм, брошюрывлӓм выжалат. Пиш когон символически- тенге сетувлӓ туан йӹлмӹ доно лыкмы продукци вес хӓдӹрвлӓ гӹц шергӓкӓн ылмым пӓлдӹртӓт. Сетувлӓ туан йӹлмӹштӹ доно книгӓвлӓм, кайы, мелӹнок нӓлӹт. Книгӓ ӓквлӓ кырык мары окса доно 400 тӓнгӓ якте моло шот. Сетувлӓ чӹдӹн ылытат, седӹ шукы книгӓжок ак лӓк, ик иштӹ иктӓ 8-10 книгӓ веле. Кырык марынвлӓ сетувлӓ гӹц 5 пачаш шукынрак ылына, но мӓмнӓн 3-4 книгӓ лӓктеш. Тене сек пӹсӹн выжалымы книгӓэш тетявлӓн ӹшке рисуйымы тетявлӓлӓн адресуйымы книгӓ лач шокшы калацлаок выжалалты.
Книгӓ киоск сагаок пӓлӹмӹ сету поэтесса Ӱлле Кауксим цаклышым дӓ, седӹ, шокшын элтӓлен, икӹжӓк-иктӹнӓм вӓшлинӓ. Ӱлле куд и перви Кырык сирӹштӹ, Салымсола музейӹштӹ эртӓрӹмӹ этнофутуризм семинарышты ылын дӓ Марий Эл гишӓн пурын ӓшӹндӓрӓ. Кыце тӹштӹ, тӓ донда этнофутуризм важвлӓжӹм колтен манын ядылдальы. Мӹньжӹ Марий Элышты этнофутуризмӹн важвлӓжӹ кошкаш тӹнгӓлӹнӹт манын келесӹшӹмӓт, тӹдӹ ойхырал колтыш. Этнофутуризм кӹзӹт Удмурти дон Мордовиштӹ пиш шотышты ылыт манын келесӹшӹм. ӓнят мӓ доннаат угӹц ӹлӹж кеӓ, кышец пӓлет? Сӓмӹрӹк сирӹзӹвлӓн, поэтвлӓн, артньыквлӓн интересӹштӹ веле токыжы лиштӹ. Ӹнянӓш келеш. Ӹшкежӹ оптимист ыламат, ӹнянем.
Книгӓ киоск гӹц пакыла сетувлӓн ӹлӹмӹ вӓрвлӓштӹ мам ӹштӓт, тӹдӹм выжалевӹ: 20 кронаш (40 тӓнгӓӓш) момоца веньӹквлӓм, пу гӹц ӹштӹмӹ махань-шон хӓдӹрвлӓм, сувенирвлӓм, таравлӓм, коптьымы соктавлӓм, шашлыкым, иӓн кремӹм (морожныйым) дӓ седӹ шокшы кечӹн халык йӱде ӹнжӹ ясланы манын, вӓрӹштӹш
= Махань критери доно Кугижӓм айырат? =
Пӹтӓриок Фестивальым эртӓрӹмӹ комитетӹш кӱ кугижӓ лиӓш шана, тӹдӹ ӹшке лӹмжӹм колта. Ти список пиш кужы лин кердеш. Комиссиштӹ эдемвлӓн туан сету халыклан куатан пӓшӓм ӹштӹмӹштӹм анжат- шӹренжок тӹшкӹ культура эдемвлӓ, тымдышывлӓ, вӓрӹштӹш политиквлӓ дӓ ӹнде, остатка жепӹн, фермервлӓ дон бизнесменвлӓӓт ӹшке кандидатурыштым шӹкӓлӹт. Сек мычаш туреш 3 кандидатурым кодат. Принципӹштӹжӹ, ти кым эдем лошты нимахань кого конкуренцижӓт уке, кым сельсовет гӹц, шамаклан, ылытат, тӹшец толшы эдемвлӓ нӹнӹ верц юкыштым пуат. Седӹ, пӹтӓри нӹнӹ ӹшкештӹ гишӓн айон седӹрӓжӹ (сценыжы) гӹц шайыштыт, куштымы-мырымы мастарлыкыштым анжыктат дӓ толшаш иэш халыклан мам пурым дӓ куатаным ӹштен кердӹт, ынгылдарат. Тидӹжӹ, кугижӓм айырымашты тӹнг критери ылеш- туан халыклан пурым ӹштӹмӓш, тӹдӹн культурыжым, традицижӹм, йӹлмӹжӹм виӓнгдӹмӓшкӹ энергим пиштӹмӓш.
Вара программым виктӓрӹшӹ, тене тӹдӹ сетувлӓн пӱэргӹ хорым вуйлатышы ыльы, кугижӓм айырымы жеп толын манын увертӓрӹшӓт, кандидатвлӓ кым кӹжгӹ тангата вӹкӹ кузен кевӹ дӓ мыраш-кушташ тӹнгӓлевӹ. Кандидатвлӓ лошты кок ӹдӹрӓмӓш дӓ ик пӱэргӹ ыльы. Изин-олен халык кым лаштыкеш шӓлӓнӹш дӓ кым тангата докыла эдемвлӓ доно ӹштӹмӹ кым кужы пач шыпшылт вазы. Нӹнӹ ӹшке юкыштым кандидатыштылан пуэнӹт. Ти юквлӓм ӹнянен пумы эдемвлӓ шотлен лӓктевӓт, 10 минутышток у кугижӓн лӹмжӹм увертӓревӹ.
= У Кугижӓ лӹмеш парад =
Седӹ, у кугижӓм айырымы гӹнь, кугижӓжӹм шотеш пиштӹшӹ халык парадымат эртӓрӹшӓшлык. Тенегок сетувлӓ донат. Парадышты маскан мыктешкӹ, тошты
= Изи солан имдижӹм культура вашталтен кердеш =
Микитамӓе гӹц Обиницашкы, кыды сетувлӓн культура центреш шотлалтеш, автобус доно коклы минут нӓрӹ кыдалат. Жеп иктӓ лу час эртен. Рӹмӓлгӓш тӹнгӓлӹн гӹнят эче сотынок каеш: ӹшкетӹн-ӹшкетӹн шӹнзен кешӹ хуторвлӓ, итӹрӓ нырвлӓ, итӹрӓ ӓнпичӹвлӓ, цилӓ пӧрт сагаок сауна (момоца), цилӓ кудвичӹмок ирен тӹвӹлӓен шӹндӹмӹ, пеледӹшвлӓм шӹндне-шӹндӹмӹ. Ӹлӹ дӓ ӹлӹ техень пӧртӹштӹ! Эстон пӓшӓ мастар кидвлӓ ӹшке пӧрт йӹр косирӹм дӓ тӹвӹлӹм яратат. Тидӹм ӹштӓш манын, иктӓт нӹнӹм ак поктыл, ӹшкеок тидӹм ӹштӓт. Вет хоза ак ӹштӹ гӹнь, тӹнӓм кӱ вӓрешӹжӹ кудвичӹжӹм дӓ ӹлӹмӹ вӓржӹм тӹвӹлӓен кода? Мӓӓт сӓй, Кырык дӓ Кожла марынвлӓ тенгеок? Косир пӧртвлӓштӹ ӹлӹшӹ эстонвлӓ халашкат моло когонжок лӓктӹн кемӹштӹ ак шо- халык воляшты, йонгата вӓрӹштӹ ӹлӓш тыменьӹн.
Вадеш мӓмнӓм, кок кырык марыным, мӹньӹм дӓ корны артелем Украинышты ӹлӹшӹ бизнесмен Миклай Палутовым Фестивальын организаторвлӓжӹ, Аре дон Риека Хырнвлӓ Обиницан халык пӧртӹшкӹ чӓй йӱӓш ӱжевӹ. Шукыштат агыл тӹшкок Казань гӹц йори сетувлӓн фестивальым анжалаш толшы кок тадар вӓтӹ толевӹ. Стӧл лошты шӹнзӹмӹнӓ годым, тене мӓ Казаньышты
Сетувлӓ ӹшке культурышкышты шукы инвестицим пиштӓт, тидӹжӹ халык кӱшӹцӹнок тӹнгӓлӓлтеш: туан йӹлмӹ доно книгӓвлӓм, сету артньыквлӓн пӓшӓвлӓштӹм халык кымылын нӓлеш, концертвлӓшкӹ, театрышкы каштеш
Обиница солашток ик артньык дон поэтесса галлерейӹм пачыныт, тенге Обиницан сола имиджшӓт яжо монгырышкыла вашталтын, тӹштӹ культурым шотеш пиштӹмӓш кого шотышты. Тидӹжӹ туриствлӓмӓт тӹшкӹ шыпшеш
= Цеверӹн Сету мӱлӓндӹ, Сетумаа =
Туриствлӓлӓн йори ӹштӹмӹ, цилӓ комфортан пӧртӹштӹ амален лӓкмӹкӹ, цевер йонгата ирок пеледӹшӓн кудвичӹштӹ шокшы чӓйӹм йӱлдӓлмӹкӹ, Опель Кадет автошкы шӹнзӹн Выру халашкы кыдалына. Тӹшец корны мӓмнӓм университетӓн Тартушкы выча. Тӹшкӹ тагачы Москва гӹц кок кырык мары ӹдӹр толшашлык ылыт. Мӓмнӓм у вӓшлимӓшвлӓ вычат, кыце Эстоништӹш марынвлӓ доно, тенгеок пуры эстон тӓнгвлӓ доно. А кӹзӹт цеверӹн
Лижӹ мӓмнӓн халыкнан у айожы!
[[Сету мӱлӓндӹ]]
|