Оулу
О́улу (финнлӓ Oulu) — Фин халавлӓ ло гӹц кудымшы вӓрӹм нӓлеш, Оулу губернин вуйлымаш покшал. Йыдпелвел-вадывел кымдем монгырышты,кышты Оулуйоки ӓнгӹр, Ботнический мӱлӓндӹш пырышы вӹд лаштыкыш йоген пыра. 1605 ин строялтшы Йыдпелвел Финляндин сек тошты хала.
Кӧргӹштӹжӹ
тӧрлӓтӓшИстори
тӧрлӓтӓш1323 иӓш Орехов договор семеш, Новгород республикы дӓ Швед королевствы лошты ылшы, вӓр, кышты кӹзӹт Оулу шалга, пырен Новгород мӱлӓндӹш. Новгород летописьвлӓм анжаш гӹнь, лиэш тумаяш — Оулу ӓнгӹр ӓнгӹштӹ 1370-шы ивлӓ покшалны уже торгейӹшӹ коллоэцвлӓн ӹлӹм вӓрвлӓ ылыныт. Оулу (Овла, Улео) сек керӓл руш Приботни ӓнгӹрвлӓ ло гӹц ылын, кыды ӓкрӓн годшы вӹд корнывлӓ доно Пиелинен (швед. Pielisjärvi) йӓр системы, кыды Беломор Карели дӓ карел Приладожье доно кӹлдӓлтӹн. Седӹ ти ӓнгӹр мыч рушынвлӓ Приботниш попазенӹт дӓ Новгород дон Приботни лошты торгейӹмӓш виӓнгӹн.
Хала ӹштӓлтмӓш
тӧрлӓтӓшКого Йыдпелвел Вырсы веремӓн, 1717-1721 ивлӓштӹ, шукы Финлянди мӱлӓндӹ руш воинвлӓн кидӹштӹ ылын, Оулу нейтральный вӓрӹш — руш дон швед войскавлӓ лош вӓрештӹн. 1721 иӓш Ништадтский договор семеш Финлянди кугижӓнӹш Швеци лӹвӓлнӹ лин. Вырсы велдӹк Оулушты ӹлӹзӹ шот тӹ жепӹн 400 эдем якте чӹдемӹн. Вырсы паштек хала кушкаш тӹнгӓлӹн, 1724 ин Toppila-шты у портым шагалтенӹт, 1765 иэш, кынам Оулу халалан выжалаш ирӹкӹм пуэнӹт — ӹлӹзӹ шот 1 400 эдем якте кушкын шон. 1776 ин Оулу Улеаборгский губернин столицыжы лиэш, тӹнӓм ӹлӹзӹ шот 2 400 эдем лиэш. XVIII курымын Оулу Финлянди кугижӓнӹштӹ 2-шы вӓрӹм шке кӱкшӹцшӹ доно (3 400 ӹлӹзӹ шот) Турку паштек нӓлеш. 1808—1809 ишӹ руш-швед вырсы жепӹн Остроботништӹ кого кредӓлмӓшвлӓ ылыныт, седӹ Оулу швед войскавлӓн кычык лиэш. 1809 иӓш Фридрихсгамский мир договор сирӹмӹ паштек, Финляндин кого лаштыкшы, Остроботни хӓлӓ, Руш кугижӓнӹш пыра дӓ Кого Финлянди Кугижӓнӹш лиэш. 1822 ин Оулу халашты кого тыл йӹлмӹ 395 тома гӹц 330 качкын колтен.
Лӹмлӹ эдемвлӓ
тӧрлӓтӓш- Стольберг, Карло Юхо (1865—1952) — пӹтӓриш Финлянди вуйлатышы (1919—1925).
- Каллио, Кӱӧсти (1873—1940) — 1937—1940 ивлӓн Финлянди вуйлатышы
- Ахтисаари, Мартти (ш. 1937) — 1994—2000 ивлӓн Финлянди вуйлатышы, Оулуш 1952 ин ӹлӓш ванжен, Оулу университетӹм 1959 ин пӹтӓрен.
- Вилле Лайхиала (1973 -) — Sentenced группын вокалист, кӹзӹтшӹ жепӹн PoisonBlack группын гитарист дӓ вокалист, почётный хала ӹлӹзӹ.
- Пӧӱкиӧ, Сусанна (фин. Susanna Pöykiö) — финн фигуристка ( 22.02.1982 ин Оулу халашты шачын). Кокшы вӓрӹм Европа чемпионатышты фигурный катани доно 2005 ин Ториношты нӓлӹн. Тидӹ пӹтӓриш финн шкетӹн катайышы ӹдӹрӓмӓш медаль.
- Ангеркоски, Сийри (1902—1971) — киноактриса.